როდის და რატომ აიკრძალა ყავის სმა ზოგ ქვეყანაში?
ყავა — ერთ-ერთი ყველაზე პოპულარული სასმელი — ოდესღაც იმდენად საეჭვო და საშიში ეჩვენებოდათ, რომ მისი დალევა რამდენიმე ქვეყანაში აკრძალეს, თანაც არა მხოლოდ ერთხელ. დღეს გვინდა, ამ საინტერესო ისტორიული ეპიზოდებზე მოგიყვეთ.
მექა, საუდის არაბეთი – 1511 წელი
ყავის პირველი აკრძალვა მისი გაჩენის ადგილს, არაბეთის ნახევარკუნძულს უკავშირდება. 1511 წელს მექის გუბერნატორმა, ხაირ ბეგმა აკრძალა ყავის დალევა, რადგან ის მუსლიმთა ინტელექტუალური შეკრებების — ღამით ყავის სახლებში მსჯელობისა და დისკუსიების — ნაწილი იყო.
მას ეშინოდა, რომ ყავა ადამიანებს ძალას მისცემდა, ხელისუფლების წინააღმდეგ გამოსვლების ორგანიზებაში.
ამ აკრძალვამ უკუშეტევა გამოიწვია. მოგვიანებით, მმართველმა შეცდომა აღიარა და ყავა კვლავ ნებადართული გახდა.
კაირო, ეგვიპტე – XVI საუკუნე
XVI საუკუნეში, ჩრდილოეთ აფრიკაში ყავის სახლები ისლამური სწავლების ალტერნატიულ სივრცეებად იყო ქცეული. მმართველებმა მათი დახურვა დაიწყეს, რადგან იქაც კრიტიკული საუბრები იმართებოდა. ყავა წარმოშობდა ერთგვარ გონებრივ აქტივობას, რასაც ხელისუფლების მხრიდან კონტროლი სჭირდებოდა.
სტამბოლი, ოსმალეთის იმპერია – 1633 წელი
მტკიცე აკრძალვა მოქმედებდა სულთან მურად IV-ის მმართველობის დროს, რომელიც ცნობილია თავისი მიდრეკილებით უკიდურესი კონტროლისადმი. მან კატეგორიულად აუკრძალა ადამიანებს ყავის სმა და ყავის სახლებში თავშეყრა.
დამრღვევებს საჯაროდ ისჯებოდნენ, ზოგჯერ სიკვდილითაც.
ამის მიზეზი კვლავ პოლიტიკური გახლდათ — შიში იმისა, რომ ყავის სახლები ხელს შეუწყობდა მოსახლეობის გონებრივ გააქტიურებას, რაც მმართველობას საფრთხეს შეუქმნიდა.
ვენეცია, იტალია – 1615 წლის შემდეგ
მაშნ იტალიაში ყავა პირველად მოექცა კათოლიკური ეკლესიის სკეპტიციზმის ქვეშ. ზოგიერთი მღვდელი მას „დემონურ სასმელს“ უწოდებდა და მის აკრძალვას ითხოვდა. თუმცა, პაპმა კლემენტ VIII-მ ყავა დააგემოვნა და ისე მოიხიბლა, რომ თქვა:
„ეს სატანის სასმელი ისე გემრიელია, ცოდვა იქნებოდა მის გამოყენებაზე უარის თქმა.“
ამის შემდეგ ვატიკანმა ყავა ოფიციალურად მონათლა „ქრისტიანულად“.
შვედეთი – XVIII საუკუნე
შვედეთის მეფე გუსტავ III ყავას საშიშ მავნებლად მიიჩნევდა. მან ყავის სმა და ყავის ჭურჭლის ფლობაც კი აკრძალა. თანაც, ამას ექსპერიმენტი მოაყოლა: სიკვდილმისჯილ ორ ტყუპს სიცოცხლე შეუნარჩუნა — ერთს ყოველდღე ასმევდა ყავას, მეორეს კი, ჩაის.
მიზანი ნათელი იყო — ენახა, რომელი მოკვდებოდა პირველი.
თუმცა, ექსპერიმენტი უშედეგო აღმოჩნდა — ორივე ღრმად მოხუცებულ ასაკში გარდაიცვალა. ამის შემდეგ ყავის აკრძალვა ეტაპობრივად მოიხსნა.
პრუსია – XVIII საუკუნე
მეფე ფრიდრიხ დიდს ყავა არ უყვარდა და მიაჩნდა, რომ ხალხი ზედმეტად იყო მასზე დამოკიდებული. მას სურდა, საზოგადოება ისევ ლუდს დაბრუნებოდა, რადგან ის „მამაკაცურ“ სასმელად მიიჩნეოდა. მან სახელმწიფო კამპანიაც კი წამოიწყო წარწერით:
„ყავა არ არის პრუსიული! პური და ლუდი — აი, რა გვჭირდება!“
მოკლედ, ყავის აკრძალვა ყველგან უფრო მეტად საზოგადოების კონტროლთან იყო დაკავშირებული, ვიდრე — ჯანმრთელობასთან. ყავის სახლები მართლაც იქცნენ სივრცეებად, სადაც ხალხი აზრებს ცვლიდა, მსჯელობდა და ხშირად საზოგადოებრივ მოძრაობებსაც უყრიდა საფუძველს.
