თორნიკე შარაშენიძე: ყაზახეთში განვითარებულ მოვლენებზე ახლანდელი შედეგით თუ ვიმსჯელებთ, მომხდარს არც ქვეყნისთვის და არც რეგიონისთვის კარგი არაფერი მოუტანია
ექსპერტი, თორნიკე შარაშენიძე ყაზახეთში განვითარებულ მოვლენებს გაზეთ “კვირის პალიტრასთან” ინტერვიუში აფასებს.
ექსპერტი ფიქრობს, რომ კრემლს ერჩივნა, მეტი ყურადღება დაეთმო უკრაინისთვის, ვიდრე ყაზახეთის სახით ზედმეტი პრობლემები მოეგვარებინა.
“ყაზახეთში განვითარებულ მოვლენებზე ახლანდელი შედეგით თუ ვიმსჯელებთ, მომხდარს არც ქვეყნისთვის და არც რეგიონისთვის კარგი არაფერი მოუტანია – დახოცილი ადამიანები, გადამწვარი შენობები და კოლექტიური უსაფრთხოების ხელშეკრულების ორგანიზაციის (ОДКБ) ჯარები… ყაზახეთი დღემდე რეგიონში იყო ერთ-ერთი სტაბილური, განვითარებული ქვეყანა, რომელსაც, შუა აზიის კვალობაზე, თურქმენეთსა და უზბეკეთს რომ შევადაროთ, ნაკლებად ოდიოზური რეჟიმი მართავდა. მნიშვნელოვანია, რომ ნურსულთან ნაზარბაევმა ბოლო 30 წლის განმავლობაში ქვეყანა, რომელსაც სახელმწიფოებრიობის გამოცდილება არ ჰქონდა, აქცია სახელმწიფოდ, გადაჭრა რამდენიმე მნიშვნელოვანი პრობლემა. მოგეხსენებათ, ყაზახეთში რუსულენოვანი მოსახლეობის რაოდენობა არცთუ მცირეა და მან ამასთან დაკავშირებული პრობლემაც ისე უმტკივნეულოდ მოაგვარა, რომ რუსეთთან ურთიერთობა არ გაიფუჭა. ძირითად ენად დაამკვიდრა ყაზახური და რუსული ნელ-ნელა განდევნა. სამწუხაროდ, ეს ყველაფერი ვიღაც-ვიღაცებმა, შეიძლება ითქვას, წყალს გაატანეს… ქვეყანაში შევიდა რუსული ჯარიც… არანაირ დემოკრატიას იქ არ გაუმარჯვია, ისევე, როგორც თავის დროზე საქართველოში… მოკლედ, დღე ყაზახეთი გაცილებით უარეს მდგომარეობაშია, ვიდრე ამ მძიმე პროცესებამდე იყო.
რაღა დაგიმალოთ და, არ მგონია, რომ რუსეთს დღეს ყაზახეთისთვის ეცალა. ისიც საკითხავია, ამ ყველაფრით რუსეთი საბოლოოდ მოგებული დარჩება თუ არა? არ მგონია, კრემლს ხელს აძლევდეს სამეზობლოში არასტაბილურობა, მით უფრო, რომ ყაზახეთის მმართველი რეჟიმი რუსეთისადმი აქამდეც ლოიალურად იყო განწყობილი.
ვფიქრობ, კრემლს ერჩივნა, მეტი ყურადღება დაეთმო უკრაინისთვის, ვიდრე ყაზახეთის სახით ზედმეტი პრობლემები მოეგვარებინა. რუსეთის რესურსებიც არ არის ამოუწურავი. ასე სწრაფად ჯარის შეყვანა, ვფიქრობ, იმითიც იყო განპირობებული, რომ არ აწყობდათ ყაზახეთის სრულ ქაოსსა და დესტაბილიზაციაში ჩაძირვა. თუ დღეს რუსეთმა იქ ვითარება სწრაფად მოაგვარა, მათი გავლენა, რა თქმა უნდა, მნიშვნელოვნად გაიზრდება. თქვენ სწორად გაიხსენეთ, რომ ქუჩებში შეიარაღებული ხალხი მოგვიანებით გამოჩნდა. როგორც ირკვევა, ამ ხალხს სამხრეთით, სადღაც მთებში, საიდუმლოდ ამზადებდნენ და ამ მზადების უკან კონკრეტული ადგილობრივი კლანი იდგა. ბოლოს და ბოლოს, ისე ჩანს, რომ ეს ყველაფერი კლანური ბრძოლის შედეგია. საქართველოში ზოგიერთი ამბობს, ნუ აყენებთ ყაზახ ხალხს შეურაცხყოფას და ნუ ამბობთ, რომ არ აქვთ სახელმწიფოებრიობის გამოცდილებაო, მაგრამ ეს ფაქტია – საქართველოსგან განსხვავებით, ყაზახეთში სახელმწიფოებრიობა არ ყოფილა. ნაზარბაევმა ახლა შექმნა სახელმწიფო, მაგრამ, მიუხედავად იმისა, რომ ბოლო წლებში ეს ქვეყანა სახელმწიფოს დაემსგავსა, კლანები არსად წასულან, მათ შორის ბრძოლაც სულ მიმდინარეობდა, ახლა კი გამწვავდა. ერთ-ერთმა კლანმა, როგორც ჩანს, ძალაუფლების ხელში ჩაგდების მიზნით რამდენიმე ათასი “ბოევიკი” მოამზადა და ეს ხალხი დაუპირისპირდა ტოყაევის ხელისუფლებას, რომელმაც დასახმარებლად რუსეთს უხმო.
თუ გავიხსენებთ, აქამდე როგორი ამბოხებები ხდებოდა ამ რეგიონში, დავინახავთ, რომ ეს, ძირითადად, იყო ან სოციალური წინააღმდეგობა, როგორც ყირგიზეთში მოხდა, ან – რელიგიური, როგორც უზბეკეთში. ასე რომ, იქ დემოკრატიასა და დასავლურ ფასეულობებს მოწყურებული ხალხი ნაკლებად არის და ეს გამოჩნდა კიდეც ყაზახეთში. შედეგად ამოქმედდა კოლექტიური უსაფრთხოების ხელშეკრულების ორგანიზაცია (ОДКБ), საქმეში გამოიცადა… ყაზახეთში ჯარის შეყვანისა და რეჟიმის გადარჩენის სანაცვლოდ რუსეთი, რა თქმა უნდა, რაღაცას მოითხოვს… სავარაუდოდ, ის ყაზახეთში ჯარს დიდი სიამოვნებით დატოვებს. რაც შეეხება დასავლეთიდან რამის ინსპირირებას, რის პროპაგანდასაც ცდილობენ, ეს ისეთი აბსურდია, სერიოზულად ვერც განვიხილავთ… ჩემი აზრით, დღეს რუსეთს უფრო სუსტი პოზიციები ექნება. მისთვის უმჯობესი იქნებოდა, სრულად კონცენტრირებულიყო უკრაინაზე, მაგრამ ასე არ მოხდა. ყველამ იცის, რომ რუსეთის რესურსები ამოუწურავი არ არის, ამიტომაც ყაზახეთის პრობლემა დღეს კრემლისთვის უფრო ტვირთია, ვიდრე სარგებლის წყარო, მაგრამ როგორც გითხარით, თუ ყაზახეთში ვითარება სწრაფად, მინიმალური მსხვერპლის ფასად მოაგვარა და თანაც ამ ქვეყანაში დარჩა, მისი პოზიციები ყაზახეთშიც და რეგიონშიც გაძლიერდება, ამას კი უნდა ვუმადლოდეთ ყაზახურ კლანებს, რომლებმაც ქვეყანა აქამდე მიიყვანეს.
როგორც მახსოვს, 2005 წელს ყირგიზეთში მოხდა რევოლუცია, რომელიც თითქოს იმ ფერადი რევოლუციების გაგრძელება იყო, რაც ჩვენთანაც მოხდა, არადა, რეალურად ამას დემოკრატიულ ცვლილებებთან არავითარი კავშირი არ ჰქონდა. ეს იყო სოციალური ამბოხი, რომელიც გადაიზარდა ძალადობასა და მარაზმში. მსგავსი ე.წ. რევოლუცია მერეც ბევრი მოხდა ყირგიზეთში, თუმცა არაფერი გაუმჯობესებულა. როდესაც მსგავსი რაღაც ხდება ყაზახეთში, როგორ ფიქრობთ, რას უფრო დაემსგავსება ეს პროცესები – ყირგიზულ ამბოხს თუ ქართულ “ვარდების რევოლუციას”? რა თქმა უნდა, ყირგიზულს. ეს ერთი სივრცეა, მეზობლები არიან და ძალიან ჰგვანან ერთმანეთს, მაგრამ ჩვენი საზოგადოების ნაწილი, როცა კი სადმე პროტესტი და ამბოხის მცდელობაა, რატომღაც ელის, რომ იქ აუცილებლად დემოკრატიული რევოლუცია მოხდება და თანაც იგივე საქართველოშიც აუცილებლად უნდა განმეორდეს, არადა, ყაზახეთი სრულიად განსხვავებული ქვეყანაა. რაც იქ ხდება, ჩვენთან რატომ უნდა განმეორდეს?
ქვეყნის განვითარება თუ გვინდა, მნიშვნელოვანია, რომ ხელისუფლება შეიცვალოს არჩევნებით… სიმართლე გითხრათ, “ვარდების რევოლუციის” გამეორებაც კი არ მინდა, რადგან ამან თავი ამოწურა. “ვარდების რევოლუციას” არაერთი მნიშვნელოვანი რეფორმა მოჰყვა, მაგრამ ბევრი ცუდიც მოხდა… მოკლედ, არ ვარ პროცესების რევოლუციური განვითარების მომხრე, მიუხედავად იმისა, რომ არც მე ამომდის მზე და მთვარე ამ ხელისუფლებაზე. მით უფრო არ მინდა, რომ მოხდეს ის, რაც ყაზახეთში მოხდა: დაიხოცონ ადამიანები, გადაიწვას შენობები, დაიწყოს სახელმწიფო დაწესებულებების შტურმი, მერე – სამოქალაქო ომი და საბოლოოდ შემოვიდეს რუსეთი. ჩემი აზრით, უკეთესი იქნება ოპოზიცია გადაერთოს არჩევნებისთვის სერიოზულ სამზადისზე, თან საკუთარი შეცდომების გაანალიზება სცადოს, რათა იგივე არ გაიმეოროს.
გარდა ამისა, ვფიქრობ, ჩვენი საზოგადოებაც გაიზარდა, მომწიფდა. ეს ბევრ რამეში იგრძნობა. ჩვენი ხალხი ასე იოლად აღარ იჯერებს ლოზუნგებს, პოლიტიკოსების მიმართ უფრო სკეპტიკურად არის განწყობილი და გახდა მომთხოვნი. თუ ამომრჩევლის დიდი ნაწილი არჩევნების დღეს შინ რჩება, ეს პოლიტიკური სპექტრის ბრალია, თანაც ეს ხელს აძლევს ხელისუფლებას – რაც მეტი მოქალაქე დარჩება სახლში, მით უფრო ადვილად გაიმარჯვებს ის ადმინისტრაციული რესურსის ხარჯზე. ხალხი არჩევნებზე ოპოზიციამ უნდა მოიყვანოს და თუ ვერ მოჰყავს, ეს მისი ბრალია. ეს უნდა გაითვალისწინონ და მხოლოდ გაყალბებას არ უნდა აბრალებდნენ ყველაფერს… გაყალბება შეიძლება ხდება, მაგრამ რამდენი პროცენტით? ალბათ, 5%-ით… ხალხი ისე რომ მოიყვანონ არჩევნებზე, როგორც ბიძინა ივანიშვილმა მოახერხა 2012 წელს, ხელისუფლებამ რაც უნდა მოინდომოს გაყალბება, გამარჯვების შანსი მაინც არ ექნება… კრემლს არჩევანი ექნება ყირიმის აღიარებასა და ყაზახეთში პატარა სამხედრო ბაზის შექმნის მოთხოვნას შორის, დარწმუნებული ვარ, უკანასკნელს აირჩევს. შეიძლება ყაზახური ენის პარალელურად, რუსული ენის სახელმწიფო ენად გამოცხადებაც მოითხოვონ. ესეც ძალიან მნიშვნელოვანია რუსეთისთვის”,- აცხადებს შარაშენიძე.
ჟურნალისტის კითხვაზე – “რაც შეეხება 10 იანვრის მოლაპარაკებას დავუბრუნდეთ, რომელზეც რუსეთისთვის ერთ-ერთი მთავარი თემა ნატოს აღმოსავლეთით გაფართოების შეჩერებაა… რას ფიქრობთ, ჩვენთვის როგორი შედეგით შეიძლება დასრულდეს ეს შეხვედრა?” – ექსპერტი პასუხობს: “ეს არის მოლაპარაკებების პირველი ეტაპი. ასეთი მნიშვნელოვანი საკითხები ერთი შეხვედრით არ წყდება. ეს პროცესი კარგა ხანს გაჭიანურდება. ალბათ, გააკეთებენ ერთობლივ განცხადებას, რომ დაუშვებელია ფართომასშტაბიანი კონფლიქტი და დიდი ომი და რომ აუცილებელია მოლაპარაკება. დამერწმუნეთ, არავინ დასთანხმდება რუსეთს, ნატოს გაფართოება აუკრძალოს… თუმცა, მეორე მხრივ, დასავლეთისთვის ერთი მნიშვნელოვანი პრობლემა იკვეთება: ამ ეტაპზე, როდესაც ასეა გაძლიერებული ჩინეთიც და რუსეთიც, ერთდროულად ამ ორ გიგანტთან კონფრონტაცია, ფაქტობრივად, შეუძლებელია. შეიძლება რაღაც გარიგება შედგეს და იმედი ვიქონიოთ, რომ ეს გარიგება ჩვენ არ დაგვაზარალებს”.
ინტერვიუში თორნიკე შარაშენიძემ პრეზიდენტ სალომე ზურაბიშვილის “ეროვნული თანხმობის” ინიციატივაზეც გააკეთა კომენტარი.
“ჩემი აზრით, პრეზიდენტ სალომე ზურაბიშვილის ინიციატივა იყო კარგი პრეცედენტი. ამას იოლად შერიგება არ მოჰყვება, ვიდრე პოლიტიკურ ველზე ასეთი დაპირისპირებაა ორ მთავარ პარტიას შორის, რომლებიც ერთმანეთის განადგურებაზე ოცნებობენ.თანხმობის მიღწევა რთული იქნება, მაგრამ თუნდაც ეს ცერემონიული შეხვედრები და ფოტოების გადაღება კარგ ატმოსფეროს ქმნის. სულ არაფერს სჯობს შეხვდნენ ერთმანეთს და ილაპარაკონ. ვნახოთ, იქნებ უფრო საინტერესო შედეგიც მივიღოთ”.
კომენტარები
- რეკლამა -
