სანიტარული რევოლუცია – როგორ შეცვალა კანალიზაციამ ქალაქები
ათასობით წლის განმავლობაში, ქალაქები სერიოზულ გამოწვევას აწყდებოდნენ — როგორ უნდა ემართათ სწორად ნარჩენები. უძველეს ცივილიზაციებს, როგორიცაა მესოპოტამია და ინდუსი, უკვე ჰქონდათ კანალიზაციის ელემენტები – ქუჩებში გამავალი არხები და წყალგამტარი მილები, თუმცა ეს სისტემები მხოლოდ ელიტის ან კონკრეტული უბნების საჭიროებებს ემსახურებოდა და არა — მთელი მოსახლეობის.
ევროპის შუა საუკუნეებში სანიტარიული პირობები უკიდურესად გაუარესდა. ქალაქების ზრდასთან ერთად, ნაგავი და ჩამდინარე წყლები პირდაპირ ქუჩებში გროვდებოდა. ხშირი ეპიდემიები, განსაკუთრებით — ჭირი და ქოლერა, პირდაპირ უკავშირდებოდა ანტისანიტარიას. მაგალითად, ლონდონში XVII–XVIII საუკუნეებში მდინარე ტემზა იმდენად დაბინძურდა, რომ წყლის გამოყენება სასმელად საფრთხეს წარმოადგენდა.
XIX საუკუნეში დაიწყო ნამდვილი სანიტარიული რევოლუცია. ქალაქების სწრაფმა ინდუსტრიულმა ზრდამ და მოსახლეობის მატებამ აიძულა ხელისუფლებები, მოეძებნათ სისტემური გამოსავალი. გადამწყვეტი ნაბიჯი ლონდონში გადაიდგა – ინჟინერ ჯოზეფ ბაზალგეტის ხელმძღვანელობით, 1850–60-იან წლებში შეიქმნა გიგანტური მიწისქვეშა კანალიზაციის სისტემა. ეს პროექტი არა მხოლოდ ტექნიკური მიღწევა იყო, არამედ საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის დაცვაც. სწორედ ამან შეამცირა ქოლერის ეპიდემიები და საფუძველი ჩაუყარა თანამედროვე სანიტარიულ სტანდარტებს.
მსგავსი პროცესები განვითარდა პარიზში, ბერლინში, ნიუ-იორკსა და სხვა დიდ ქალაქებში. კანალიზაციის გამართულმა სისტემამ სრულად შეცვალა ურბანული ცხოვრების ხარისხი. ქუჩები უფრო სუფთა გახდა, დაავადებები – იშვიათი, ხოლო სიცოცხლის ხანგრძლივობა – მაღალი. გარდა ამისა, ქალაქებმა შეძლეს მდინარეებისა და წყლის რესურსების უფრო რაციონალურად გამოყენება.
სანიტარიული რევოლუცია ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ნაბიჯი აღმოჩნდა ადამიანის ცივილიზაციის ისტორიაში. ის გვიჩვენებს, რომ ინფრასტრუქტურა და საზოგადოებრივი ჯანმრთელობა ერთმანეთთან მჭიდრო კავშირშია. დღეს კანალიზაცია ისეთივე ბუნებრივი და აუცილებელი ნაწილია ქალაქის ცხოვრებისა, როგორც გზა, განათება თუ საზოგადოებრივი ტრანსპორტი, თუმცა საუკუნეების წინ მისი არქონა ყველაზე დიდ საფრთხედ იქცა მილიონობით ადამიანის სიცოცხლისთვის.