ბენჯამინ ფრანკლინი და ელვა – როგორ დაამტკიცა მეცნიერმა ატმოსფერული ელექტროენერგიის არსებობა
1752 წელს ამერიკელმა გამომგონებელმა და მეცნიერმა, ბენჯამინ ფრანკლინმა, ჩაატარა ექსპერიმენტი, რომელიც დღეს ისტორიაში ერთ-ერთ ყველაზე ცნობილ სამეცნიერო ცდადაა მიჩნეული. მისი მიზანი იყო, დაემტკიცებინა, რომ ელვა და ელექტრობა ერთი და იგივე მოვლენაა. ამ დრომდე მეცნიერები ელვას გაურკვეველი ბუნების მოვლენად მიიჩნევდნენ.
ფრანკლინმა შექმნა სპეციალური ფრანი, რომელიც აბრეშუმის ქსოვილისგან, კედრის ხისა და ლითონის წვერისგან შედგებოდა. ქარიშხლიან დღეს მან ფრანი ჰაერში აუშვა. ფრანს თოკი ეჭირა, რომლის ბოლოზეც ლითონის გასაღები იყო მიბმული. თოკის ნაწილი, რომელსაც ფრანკლინი ხელით ეჭირა, აბრეშუმის ლენტით იყო დაფარული, რათა ელექტრონული მუხტისგან დაცული ყოფილიყო.
როდესაც ფრანი ქარიშხლის ღრუბელს მიუახლოვდა, ლითონის წვერმა ღრუბელში არსებული ელექტრული მუხტი მიიზიდა. ამ მუხტმა თოკის გასწვრივ, გასაღებისკენ გაიარა. ფრანკლინმა გასაღებზე თითი მიიდო და პატარა ელექტრული განმუხტვა იგრძნო, რაც მანამდე ექსპერიმენტებში ჰქონდა ნანახი. ეს იყო გადამწყვეტი მომენტი, რომელმაც დაადასტურა მისი ჰიპოთეზა.
ფრანკლინის ექსპერიმენტმა უდიდესი როლი ითამაშა მეცნიერების ისტორიაში. მიუხედავად იმისა, რომ ცდა დღეს ძალიან სარისკოდ მიიჩნევა, რადგან ელვასთან კონტაქტმა შესაძლოა სიკვდილი გამოიწვიოს, ფრანკლინმა იცოდა, თუ როგორ დაეცვა თავი. სწორედ ამ ექსპერიმენტმა შექმნა მეხამრიდის გამოგონების საფუძველი, რომელიც დღემდე იცავს შენობებს ელვის დარტყმისგან.
ბენჯამინ ფრანკლინის ელვის თეორია ევროპაში ჯერ კიდევ 1740-იანი წლებიდან იყო ცნობილი, რამაც მრავალი მეცნიერი დააინტერესა. თუმცა, იმ დროის ტექნოლოგიური შეზღუდვების გამო, მის პრაქტიკულად დადასტურებას ვერავინ ახერხებდა. ფრანკლინმა შეძლო არა მხოლოდ თეორიის ჩამოყალიბება, არამედ მისი ექსპერიმენტულად გადამოწმებაც. მან თავისი ნაშრომები გაუგზავნა ლონდონის სამეფო საზოგადოებას, რამაც გზა გაუხსნა ელვისა და ელექტრობის შესახებ ახალ, მასშტაბურ კვლევებს.
ფრანკლინის ექსპერიმენტი ერთ-ერთი პირველი იყო, რომელმაც ბუნებრივი მოვლენების მეცნიერულად შესწავლის მნიშვნელობა აჩვენა. მისი მეთოდები მოიცავდა დეტალურ დაკვირვებას, ზუსტ ჩანაწერებსა და შედეგების ფრთხილ ანალიზს. ამან საფუძველი ჩაუყარა თანამედროვე ელექტროფიზიკას და აჩვენა, რომ ბუნებრივი მოვლენები, როგორიცაა ელვა, არა ღვთიური ძალის, არამედ ფიზიკის კანონების შედეგია.
