შემთხვევით აღმოჩენილი მღვიმე, რომელიც 17 ათასი წლის წინანდელ ნახატებს ინახავს
1940 წლის სექტემბრის მიწურულს სამხრეთ-დასავლეთ საფრანგეთში, სოფელ მონტინაკთან ახლოს ოთხი მოზარდი მეგობარი — მარსელ რავიდატი, ჟორჟ აგნელი, სიმონ კოენკა და ჟაკ მარსალი — ძაღლთან ერთად ტყეში სეირნობდა. მათ გონებაში არც კი გაუვლიათ, რომ წინ ისტორიული აღმოჩენა ელოდათ, რომელიც ხელოვნების ადრეული ფორმებისადმი ადამიანის აღქმას სამუდამოდ შეცვლიდა.
ერთ-ერთ მათგანს, მარსელ რავიდატს, თვალში მოხვდა პატარა ხვრელი, რომელიც, თითქოს, ღრმად ჩადიოდა მიწაში. ადგილობრივი ლეგენდების თანახმად, ამ ტყეში საიდუმლო გვირაბები იყო, რომლებიც შუა საუკუნეების დროინდელ საგანძურს მალავდა. ცნობისმოყვარე მოზარდებმა ხვრელის გაფართოება დაიწყეს და მალევე მოახერხეს მიწის მასის ჩამოშლა — შედეგად, ვიწრო, მუქი გვირაბი გაიხსნა.
მარსელ რავიდატი პირველი იყო, ვინც სიბნელეში ჩაეშვა. მას მხოლოდ სანათი და თავგადასავლების წყურვილი ჰქონდა. როდესაც გამოქვაბულის დიდ დარბაზში ჩავიდა და შუქით კედლებს ათვალიერებდა, მის თვალწინ წარმოუდგენელი სურათი გადაიშალა — კედლები დაფარული იყო ცხოველების გამოსახულებებით, რომლებიც საოცარი სიზუსტით და მხატვრული განცდით იყო დახატული. იქ შეგხვდებოდათ ხარები, ცხენები, ირმები — ზოგიერთი მოძრაობაში გამოსახული, ზოგი ჯგუფურად, ზოგიც — დეტალურად დახვეწილი ხაზებით.
ეს გახლდათ ლასკოს მღვიმე, რომლის კედლებზე, მინიმუმ, 600-ზე მეტი ცხოველის ფრესკა იყო შესრულებული. ნახატების ასაკი, დაახლოებით, 17 000 წლით თარიღდება, რაც მათ ზედა პალეოლითის ხანის ერთ-ერთ უძველეს და უმნიშვნელოვანეს ხელოვნების ნიმუშად აქცევს. მეცნიერები აღნიშნავენ, რომ ლასკოს ფრესკები არა მხოლოდ მხატვრული ოსტატობით, არამედ კომპოზიციის გრძნობითა და პიქტოგრამების სიმბოლურობითაც გამოირჩევა — რაც იმაზე მიანიშნებს, რომ პრეისტორიული ადამიანი მხოლოდ მხატვარი კი არა, ნამდვილი შემოქმედი იყო.
აღმოჩენის შემდეგ გამოქვაბული ფართოდ გამოიკვლიეს არქეოლოგებმა და ისტორიკოსებმა. 1948 წელს ის საზოგადოებისთვისაც გაიხსნა, თუმცა ათასობით ვიზიტორის სუნთქვამ და განათებამ გამოქვაბულის მიკროკლიმატი დაარღვია და ნახატებზე უარყოფითად იმოქმედა. ამის გამო, 1963 წელს ლასკო სამუდამოდ დაიხურა მნახველებისთვის. დღეს ტურისტებისთვის ღია არის მხოლოდ ზუსტი რეპლიკა — „ლასკო II“.
ლასკოს აღმოჩენა შემთხვევითობით დაიწყო, მაგრამ ამ შემთხვევითობამ ადამიანების თვალსაწიერი გააფართოვა და კაცობრიობის შორეული წარსული გაგვაცნო — მტკიცებულება იმისა, რომ 17 000 წლის წინ ადამიანებს უკვე ჰქონდათ ხატვის საოცარი უნარი. მარსელ რავიდატისა და მისი მეგობრების თავგადასავალი, ერთი მხრივ, ბავშვური ცნობისმოყვარეობის, მეორე მხრივ კი — კულტურული მემკვიდრეობის მნიშვნელობის დასტურია.
