ბავშვობიდან მხატვრების ოჯახში იზრდებოდა. თავადაც 5-6 წლიდან უკვე ხატავდა. სამხატვრო აკადემიის სახვითი ხელოვნების ფაკულტეტი წითელ დიპლომზე დაამთავრა.
1993 წლიდან ცხოვრობს და მუშაობს ინგლისში… გაიარა ხელოვნებისა და გარემოს მაგისტრის კურსი მანჩესტერის მეტროპოლიტენის უნივერსიტეტში…
კორონავირუსის პირველი „ტალღის“ დროს დაიწყო კოლაჟების კეთება. 200-ზე მეტი კოლაჟი შექმნა. კოლაჟში დიდ დატვირთვას ანიჭებს ყვავილებს, „ჩემი ყვავილები არასოდეს კვდებიან“ – ამ სახელწოდებით თბილისშიც ჰქონდა პერსონალური გამოფენა.
ლივერპულში, ლონდონსა და თბილისში რამდენიმე პერსონალური გამოფენა გამართა.
ამჟამად ლივერპულში მიმდინარეობს მისი გამოფენა-გაყიდვა, შემოსული თანხის 20 პროცენტს „წითელი ჯვარს“ ურიცხავს უკრაინელი ხალხის დასახმარებლად. – მხატვარ-დიზაინერის, ხათუნა დადიანის პერსონა.
– მხატვრების ოჯახში გავიზარდე. ბიძა კოკი მახარაძე, ცნობილი მხატვარი იყო, მეორე ბიძა – არქიტექტორი, მამიდაჩემმა – ფერიდე მახარაძემ ახლახან მიიღო სიგელი, როგორც ყველაზე საუკეთესო სკულპტურის ავტორმა. თავიდან ფერმწერი იყო, 70 წლის ასაკში კი დაიწყო ქანდაკებაზე მუშაობა და 82 წლისამ მიიღო პრიზი.
ბავშვობიდანვე მხატვართა სახელოსნოებში გავიზარდე.6-7 წლის ვიყავი, როცა ბიძაჩემმს პირველად ნატურმორტი დამიდო და ზეთში დავხატე. დღემდე მახსოვს ის ნატურმორტიც, სკამიც, ჩემზე ძალიან იმოქმედა ზეთის სუნმა, ხატვის სამყაროში შესვლამ, რომელსაც მოჰყვა შემოქმედებითი ენერგიით ავსება და შემოქმედებით სამყაროში გადასვლა.
ჩვენს ოჯახში ან ჩვენ გვხატავდნენ, ან ჩვენ ვხატავდით! ბავშვობიდან ასე რომ იზრდები, მერე უკვე გაზრდილს უამისოდ ცხოვრება აღარ შეგიძლია, ეს არის შენი სამყარო… უნდა ხელოვნებაში ვიყო – ასეთივე მოთხოვნილება მაქვს ყოველდღიური.
თავის დროზე სკოლაში თემა დამიწერია, რომ გავიზრდები, მხატვარი ვიქნები-მეთქი. როდესაც სამხატვრო აკადემიაში ჩავაბარე, დედაჩემმა მაჩვენა ეს თემა.
– რა შეგძინათ აკადემიაში სწავლამ?
– ყველაფერი კარგი მახსოვს, სტუდენტობა განუმეორებელი წლებია. ბიძაჩემ კოკი მახარაძის სტუდიაში ვსწავლობდი, ფანტასტიკური მასწავლებელი იყო.
აკადემია ძალიან ლამაზად მახსენდება, მთელი დღე იქ ვიყავით, ფაქტობრივად, მეორე ოჯახი იყო. ხატვის გაკვეთილები 8 საათზე გვიმთავრდებოდა.
აქ, ლივერპულში, როდესაც ვყვები, რომ ანატომიას, სამხედროს გვასწავლიდნენ-მეთქი, როგორ იცინიან, იცი? სამხედროს გაკვეთილზე ერთი წუთით რომ დაგეგვიანა, გარიცხული იყავი აკადემიიდან. სასწავლო პროგრამა ძალიან დატვირთული იყო, მაგრამ – საინტერესოდ შედგენილი. პედაგოგებთან კარგი ურთიერთობა მქონდა.
მახსოვს, მოდელირების ფაკულტეტზე ჩვენებაში გამოვდიოდი. სსრკ-ს პერიოდი იყო და მოსკოვში ვიმოგზაურეთ, მერე ბულგარეთში, იტალიაში, პალერმოში…
– 1993 წლიდან ცხოვრობთ და მუშაობთ დიდ ბრიტანეთში… მანჩესტერის მეტროპოლიტენის უნივერსიტეტში ხელოვნებისა და გარემოს მაგისტრის კურსი გაიარეთ…
– ამ კურსის გავლის მიზანი იყო ის, რომ ზღვისპირა ქალაქში ძალიან დიდ პროექტს ვაკეთებდი – მწვანე ბალახით ვფარავდი დიდ გარემოცვას. ეკოლოგიური თვალსაზრისით ვსვამდი კითხვას – როგორ ღუპავს ტექნოლოგია ბუნებას. ეს იყო 6 წლის წინ და დღეს უფრო მეტად არის აქტუალური ინგლისში.
ბუნება ხელოვნური აქვთ. აქ არის ერთი ადგილი, სადაც მიდიან დასასვენებლად – ლეიქ დისთრიქთი. ძალიან ლამაზი ბუნებაა, მაგრამ დაგეგმილია ყველაფერი – ტბაც, ხეც… ხეებს ნომრები აწერია. ყველაფერი ხელოვნურია, ადამიანის გაკეთებულია, ბუნებრივი ბუნება დარღვეულია.
ინგლისში ბუნებრივი ბუნება აღარ არის დარჩენილი, თანამედროვე ტექნოლოგია, ბეტონი იმდენად შეიჭრა ამ ბუნებაში, რომ რას ეძახიან უკვე „ბუნებას“, ვეღარ იგებ.
ჩემი პროექტით – ასფალტის დაფარვა მინდოდა მწვანე ბალახით, ამის გამო გავიარე ეს კურსი. საქართველოში ძალიან ლამაზი ბუნება გვაქვს, ბუნებრივად გაზრდილი ხეებით.
– კორონავირუსის პირველმა ტალღამ ძალიან იმოქმედა თქვენზე, როგორც ხელოვანზე. პირველი „ლოკდაუნის“ დროს დაიწყეთ კოლაჟების კეთება… 200-ზე მეტი კოლაჟი შექმენით.
– კორონავირუსმა ყველაზე სხვადასხვანაირად იმოქმედა. პირველად რომ ჩაკეტეს ინგლისში ყველაფერი, ისეთი განცდა დამეუფლა, თითქოს თავისუფლება წამართვეს და ნებაყოფლობით გამოგვკეტეს სახლში. თავისუფლების გარეშე კი ცხოვრება ვერ წარმომიდგენია. ეს ყველასთვის შოკი იყო და, ბუნებრივია, სხვადასხვანაირად გადაიტანა. ბედნიერებაა, ხელოვანი რომ ვარ. ამ მწუხარებიდან სწორედ ხელოვნებამ გამომიყვანა. ვიგრძენი, რომ ეს სამოთხეა… გარემოსამყარო, ყველაფერი ჩაკეტილია, მე კი მთელი დღე ვხატავდი და კოლაჟებს ვაკეთებდი.
საერთოდ არ მიფიქრია კოლაჟებზე, მუზა თავისით მოვიდა, იმ პერიოდში აბსტრაქციებს ვხატავდი, ფერები გამითავდა და „ამაზონზე“ შევუკვეთე, მითხრეს, რომ 3-4 დღე უნდა დაელოდოო. როგორც პოეტს რომ მოუვა მუზა და ლექსის წერას იწყებს, ისე დამემართა მეც, მაკრატლით დავიწყე გამოჭრა და კოლაჟების კეთება, მომეწონა. კარანტინის დროს ყოველდღე კოლაჟებს ვაკეთებდი…
– ანუ კარანტინმა კოლაჟები დაგაწყებინათ?
– კოლაჟებს ადრეც ვასწავლიდი. მაგრამ მეთოდი, რომელიც პანდემიური ჩაკეტვის დროს ავირჩიე, კორონავირუსამდე არ გამიკეთებია, და ძალიან მომეწონა ეს სტილი.
ჩემს ნამუშევრებს ძალიან კარგი გამოხმაურება მოჰყვა თავად მხატვრებისგან, რადგან ლივერპულში კოლაჟებს მაკრატლით არავინ აკეთებს. ახალი თაობა ფოტოშოპით – კომპიუტერზე მუშაობს.
ერთი მხატვარი ჰყავდათ, უკვე გარდაცვლილი, პიტ ბლეიქი, ის აკეთებდა კოლაჟებს მაკრატლით 70-80-იან წლებში, მაგრამ მაშინ პოლიტიკურად სულ სხვა დატვირთვა ჰქონდა ნამუშევრებს.
ინსტაგრამზე ვნახე სხვა ხელოვანები, რომლებიც მაკრატლით მუშაობენ, თუმცა ბევრნი არ არიან. კოლაჟებით შესაძლებელია კონცეპტუალური აზრისა და მიდგომის გამოხატვა.
– უკრაინის თემაზეც გაქვთ კოლაჟები…
– უკრაინის ომის თემაზე ზოგიერთი კოლაჟის შექმნას სამი დღე მოვანდომე, ზოგიერთს კი უცებ, სამ საათში ვაკეთებ. „ლამაზო სამყაროვ, სადა ხარ“? – ეს კოლაჟი სწორედ რუსეთ-უკრაინული ომის ფონზე შეიქმნა. მეორე მსოფლიო ომის დროს ინგლისში ბევრი სისხლი დაიღვარა, ყაყაჩო ამ დაღვრილი სისხლის სიმბოლოდ აღიქმება.
21-ე საუკუნეში ომის დაწყება და ახალგაზრდების სიკვდილი ძალიან საცოდაობაა, ორივე მხარეს 18-19 წლის ახალგაზრდები იღუპებიან… სამწუხაროდ, მსოფლიო ისე მაინც ვერ განვითარდა, რომ ყველანაირი პრობლემა დიპლომატიით გადაწყდეს და არა ასეთი მკვლელობებით.
– ლივერპულში მიმდინარეობს თქვენი გამოფენა. როგორ დაიბადა გამოფენის გამართვის იდეა და როგორ შეხვდა ლივერპულელი მაყურებელი, ხელოვანები, მხატვრები თქვენს გამოფენას?
– გამოფენა Edition Gallery-ში მიმდინარეობს. გალერეას ვებგვერდიც აქვს, პატარა ლამაზი პრესტიჟული გალერეაა ლივერპულის ცენტრში. რაც მთავარია, თვითონ გალერისტმა შემომთავაზა გამოფენა. ამ გალერეაში პერსონალური გამოფენა არ მქონია, ხანდახან ვყიდდი აბსტრაციებს, ჯგუფურ გამოფენებში ვმონაწილეობდი. ინსტრაგრამზე მადევნებდნენ თვალს. ერთხელაც რომ მივედი ჩარჩოს გასაკეთებლად, მითხრეს, რა კარგი კოლაჟები გაქვს, არ გინდა, გამოფინოო? ასე გამოიფინა კოლაჟები.
– გამოფენა საქველმოქმედოა, ომით დაზარალებულ მოსახლეობას ეხმარებით…
– გამოფენიდან შემოსული თანხის ნაწილი „წითელ ჯვარს“ გადაერიცხება, რომელიც უკრაინას და ხალხს ეხმარება, რომ ხალხი გადაარჩინოს. მინდოდა, ხალხს დავხმარებოდი. გამოფენაზე უკვე გაიყიდა 9 ნახატი და იმედი მაქვს, კიდევ გაიყიდება, ლივერპული პატარა ქალაქია, მხატვრები ერთმანეთს ვიცნობთ, ყველამ კარგი შთაბეჭდილება დამიტოვა წიგნში… მოეწონათ კოლაჟები.
– ამბობთ, რომ ზოგიერთი თქვენი ნამუშევარი ვიზუალურ დღიურს ჰგავს…
– ასეა, როგორც დღიურს წერ… გეგმავ… ისეა ხატვაშიც. არც მიფიქრია გამოფენაზე, ისე იქმნებოდა ვიზუალური დღიური. ზოგიერთი თემატურია, ზოგიც – ფერებზეა…
ფერებზე ძალიან ბევრი რამ წავიკითხე, თუ როგორ მოქმედებს ეს ფერები ადამიანზე ქვეცნობიერად…
ლურჯი გამშვიდებს, თითქოს წყალს გაგონებს… თუ ლურჯს იცვამ, ხალხი უფრო დაწყნარებით მოგმართავს და გენდობა, ყვითელი მზის ფერია, საკმარისია, სამზარეულოში ერთი კედელი ყვითლად შეღებო და სიხარულით გავსებს, წითელი – სიყვარულის ფერია, სისხლისფერი. აღმგზნებია, ამიტომაა, რომ გაკვასკვასებულ წითელ ოთახში ადამიანს დაძინება ძალიან უჭირს.
თეთრი ნეიტრალური ფერია, რომელიც ქვეცნობიერად არანაირ იმპულსს არ აღვიძებს, გამშვიდებს და გაწყნარებს. ამერიკელი ფსიქოლოგები ფერების თეორიას იყენებენ. აბსტრაქციაც და კოლაჟიც იგივე ფსიქოთერაპიაა, განმუხტვაა. პოეტი სიტყვებით გადმოსცემს სათქმელს, მაგრამ მხატვრისთვის ფერი უმთავრესია, დილით რომ ადგები, გინდა, რომ ამ ფერში „იცურავო“…
ამაზე ვაგებდი ხატვის გაკვეთილებს, კოლაჟის ვორკშოპს. ჩემთვის კი კოლაჟები იგივეა, რაც დღიური.
– გამოფენიდან გამოფენამდე როგორ იცვლება სათქმელი?
– ვფიქრობ, ყოველი გამოფენის მერე, როგორც მხატვარი, იზრდები. გამოფენის შემდეგ ძალიან მაინტერესებს, როგორ აღიქვამს ხალხი ჩემს ხელოვნებას, რაც მე მინდა ვთქვა, ის თუ შევძელი, თუ გამოვხატე ჩემი აზრი ფერებით?
ძალიან საინტერესოა ხალხთან ურთიერთობა, ხელოვანი ხომ საზოგადოებისთვის, ხალხისთვის ქმნის. გამოფენას ჩემთვის ეს დატვირთვა აქვს, ყოველი გამოფენის მერე ახალი ეტაპი იწყება… სულ სხვა სტილით ვაგრძელებ მუშაობას ან იგივე სტილში, მაგრამ სხვა თემაზე. ასე, როგორც მხატვარი და ხელოვანი, იზრდები.
– ლივერპული და ლივერპულელები…
– ლივერპული ძალიან მიყვარს. 22 წელიწადია, აქ ვცხოვრობ. ულამაზესი არქიტექტურა აქვს, არქიტექტურაზე ყურადღების გამახვილებაც ბავშვობიდან მოდის, რადგან ბიძაჩემი არქიტექტორი იყო და ძალიან მიყვარს ისტორიული ადგილები, ლონდონის მერე მეორე ქალაქია, რომელიც ძველი ისტორიული არქიტექტურით გამოირჩევა. ამიტომ აქ ინგლისის ძალიან ბევრ ისტორიულ ფილმს იღებენ. ყველა სახლი დაცულია. ღამის ნათურებსაც პირვანდელი ელფერი აქვთ შენარჩუნებული.
ხანდახან სამსახურიდან რომ მოვდივარ, ასფალტზე დაყრილია ხრეში და რომელიღაც ფილმს იღებენ, პროჟექტორების ნათების ფონზე ძველი კაბებით დადიან… თითქოს დროში მოგზაურობ, გმირებს ფორმა აცვიათ, ცხენები, კარეტა… ეს ყველაფერი ძალიან მომწონს, ბოლო „ბეთმენი“ აქ გადაიღეს, მრავალი ისტორიული შენობა გამოიყენეს.
ლივერპული ლონდონის შემდეგ უმნიშვნელოვანესი ქალაქი იყო, განსაკუთრებით მე-19 საუკუნეში. აქედან მიდიოდა მთავარი გემები ამერიკაში და მიჰყავდათ მონები, მერე პლანტაციებიდან ბამბა, შაქარი, თამბაქო შემოდიოდა ლივერპულში და ნაწილდებოდა მთელ ინგლისში, აქ ძალიან დიდი შემოსასვლელი ყურეა.
მსოფლიოში მეოთხე ქალაქია ტურიზმის მხრივ, რადგან საპორტო ქალაქია, ფეხბურთს და „ბიტლზებს“ მოჰყავს უამრავი ტურისტი, ისტორიულად მიჩვეულნი არიან მიგრაციას,
პირველი ჩინელი შემოვიდა ლივერპულში, პირველი „ჩაინათაუნი“ აშენდა ლივერპულში. აქ ისტორიულად ძალიან ბევრი ბერძენი ცხოვრობს, ასევე – ებრაელები, იტალიელები, პორტუგალიელები, ირლანდიელები…
ჩემი აზრით, ლივერპულელები, სხვა ინგლისელებისგან განსხვავებით, ძალიან სტუმართმოყვარენი არიან.
– იცნობენ საქართველოს ინგლისში?
– ზოგი იცნობს, ზოგი – არა, ახალგაზრდა თაობამ უფრო იცის ინტერნეტით, ვინც რაგბის მოყვარულია, ყველამ იცის, რადგან საქართველო კარგად თამაშობს რაგბს. ვინც ფეხბურთის ისტორია იცის, ყველას ახსოვს, რომ „დინამომ“ მოუგო ლივერპულს, მე მგონი, ეს დღემდე ვერ მოინელეს.
შუახნის ასაკის ხალხისთვის ისევ რუსეთი ხარ – „რაშან, სოვიეთ უნიონ“…ასე ისწავლეს თავიდანვე: „დიდი რუსეთი“ და მორჩა.
ახალგაზრდებმა კი უკვე იციან საქართველოს შესახებ ინტერნეტით, ბოლო 5-6 წელია სამოგზაურო გადაცემები გადის, სადაც საქართველოს კულტურასა და სტუმართმოყვარეობაზეა საუბარი, სვანეთზე იყო ერთი – ორი უძლიერესი გადაცემა. თბილისზეც იყო რამდენჯერმე. ახლახან დიდი გადაცემა გავიდა ეთერით, საქართველოში 25 ათასი რუსი მოქალაქის შემოსვლის გამო…
– ჰობი…
– ძალიან მიყვარს ფილმები და მათი ყურება კინოთეატრში. მიყვარს ოპერა. ბევრ საოპერო სპექტაკლს ვესწრები.. მიუზიკლებზე დავდივარ. მიყვარს მიუზიკლი, სადაც შერწყმულია თეატრი და სიმღერა.
ერთ საინტერესო ამბავსაც გეტყვით: „ლოკდაუნის“ დროს „აიდა“ გადავაკეთე და მინდა, რომ ოპერა და მიუზიკლი შეერწყას ერთმანეთს.. ვნახოთ, რა გამოვა, მუსიკაშიც ვცდი ბედს!
მიყვარს ცურვაც, როდესაც დეპრესიაში ვარ, უნდა წავიდე და ვიცურაო.
– ამბობთ, რომ ყვავილების ფერები და ფორმები ადამიანზე ზემოქმედებს ქვეცნობიერად. რა დატვირთვას ანიჭებთ ყვავილებს კოლაჟში? რომელი ყვავილი გიყვართ?
– ყვავილები ჩემი სტილია, ყვავილები მაქვს სიცოცხლის სიმბოლოდ.
მიყვარს ლილია, ორქიდეა, რომელიც ძალიან სკულპტურულია, იმდენად სკულპტურული, თუ დააკვირდები, ძალიან ძნელია მისი თაიგულში შექმნა, ყოველთვის მარტოა, უძლიერესი ყვავილია ვიზუალურად,
რატომ მიყვარს ლილიები, არ ვიცი, ალბათ იმიტომ, რომ მგრძნობიარე ყვავილებია.
ისე მე ყველა ყვავილს ვიყენებ და მაინტერესებს ისინი თაიგულში, როგორც იკებანა.
ყვავილი ცხოვრებასავით არის, მოიტან სახლში, ცოცხალია, უყურებ, გსიამოვნებს, რამხელა სილამაზე და სიფაქიზეა… გრძნობით გავსებს ცოცხალი ყვავილის თაიგული სახლში. მერე კი… კვდება… ხანდახან ძალიან ლამაზი თაიგული მიყიდია, სარკის წინ დიდ ლარნაკში მომითავსებია, ორმაგი ხდება ხდება თაიგული ამ სარკეში. მერე ეს ყვავილები ჭკნება. სულ მინდა, რომ ვიტირო… ჭკნება და უნდა გადააგდო… მეტაფორული გააზრებით, ადამიანიც ასეა, ზოგს უფრო გრძელი ცხოვრება აქვს, ზოგს უფრო – მოკლე…
მხატვრობაზე თუ გადმოვიტანთ, ყვავილს, ხელოვნების ნიმუშს სხვა დატვირთვა აქვს. ვან გოგის „მზესუმზირები“ დღემდე არ მომკვდარა. სანამ ცივილიზაცია იარსებებს, ვან გოგის „მზესუმზირები“ ყოველთვის ხატივით იქნება.
– „ჩემი ყვავილები არასოდეს კვდებიან“ – ამ სახელწოდებით თბილისში გქონდათ პერსონალური გამოფენა.
– მეც ასე მინდოდა, რომ ჩემი ყვავილები არასოდეს მომკვდარიყო და 30 ლამაზი თაიგული დავხატე.
– და ბოლოს…
– ხელოვნების, მუსიკის, მწერლობის, მხატვრობის გარეშე წარმოუდგენელია სამყარო, ყველა ადამიანი ბედნიერია, თუ ეს ნიჭი აქვს. „ჩაყვინთო“ შენს ხელოვნებაში – ძალიან კარგი გამოთქმაა.
სილამაზე გადაარჩენს მსოფლიოს – ამბობს დოსტოევსკი. ხანდახან ისეთი გრძნობა მაქვს, ხელოვნებამ („ქრეათივითი“) უნდა გადაარჩინოს მსოფლიო.
ლამაზ ხიდს არქიტექტორი ქმნის, მაგრამ ბოლოს ის ინჟინერმა უნდა ააგოს და ხარჯები გამოთვალოს, საბოლოო შედეგს ასე ვიღებთ. ხელოვნებაც ასეა. ფუნქციას, რომ რაიმე ახალი შექმნა, დიდი დატვირთვა აქვს. ვფიქრობ, სამყაროს მომავალში ტექნიკური განვითარება გადაარჩენს, ტვინის ის უჯრედი, რომელიც ახალს ქმნის. დანარჩენი ყველაფერი მიწიერია და ცივილიზაცია შორს ვერ წავა.
თამარ შაიშმელაშვილი
კომენტარები
- რეკლამა -
