ოპერაცია „Sea-Spray“ — როცა აშშ-ის არმიამ საკუთარი მოქალაქეები ბაქტერიებით „გამოსცადა“
1950 წლის სექტემბერში სან-ფრანცისკოს სანაპიროსთან უჩვეულო სამხედრო ოპერაცია ჩატარდა, რომლის შესახებაც ქალაქის მოსახლეობამ არაფერი იცოდა. ცივი ომის დასაწყისში აშშ-ის არმია აქტიურად სწავლობდა, რამდენად მოწყვლადი იყო დიდი ქალაქები ბიოლოგიური შეტევის მიმართ. სწორედ ამ კვლევის ნაწილი გახდა ოპერაცია სახელწოდებით „Sea-Spray“.
18–27 სექტემბერს ამერიკის სამხედრო-საზღვაო ფლოტის გემიდან სან-ფრანცისკოს სანაპიროსთან ჰაერში გაავრცელეს ბაქტერიების ნაზავი. გამოყენებული იყო Serratia marcescens და Bacillus globigii — იმ პერიოდში „უვნებლად“ მიჩნეული მიკროორგანიზმები, რომლებიც ბიოლოგიური იარაღის გავრცელების მოდელირებისთვის გამოიყენებოდა. ექსპერიმენტის მიზანი იყო დაედგინათ, რამდენად სწრაფად და ფართოდ გავრცელდებოდა ბაქტერია ზღვის ნიავის მეშვეობით დიდ ურბანულ გარემოში.
მოგვიანებით ჩატარებულმა სამხედრო ანგარიშებმა აჩვენა, რომ ბაქტერიებმა ქალაქის თითქმის ყველა უბანს მიაღწია. შეფასებების მიხედვით, სან-ფრანცისკოს, დაახლოებით, 800 000 მცხოვრები დაუცველი აღმოჩნდა ექსპერიმენტის ზონაში, თუმცა მათ ამის შესახებ არანაირი ინფორმაცია არ მიეწოდათ და მათი თანხმობაც არავის მიუღია.
ოპერაციიდან მალევე სან-ფრანცისკოს ერთ-ერთ საავადმყოფოში დაფიქსირდა უცნაური შემთხვევა: მამაკაცი, ედვარდ ნევინი, იშვიათი ბაქტერიული ინფექციით გარდაიცვალა. ექიმებმა სისხლში Serratia marcescens აღმოაჩინეს — ბაქტერია, რომელიც იმ დროისთვის პრაქტიკულად არ გვხვდებოდა საზოგადოებრივ ინფექციებს შორის. მიუხედავად იმისა, რომ პირდაპირი კავშირი ოფიციალურად ვერ დადგინდა, შემთხვევამ მოგვიანებით მნიშვნელოვანი კითხვა გააჩინა ექსპერიმენტის შესაძლო შედეგების შესახებ.
ოპერაცია „Sea-Spray“-ის არსებობა საზოგადოებისთვის ცნობილი მხოლოდ 1970-იან წლებში გახდა, როდესაც აშშ-ის სენატში დაიწყო მოსმენები სამხედრო ბიოლოგიურ ექსპერიმენტებზე. გამოქვეყნებულმა დოკუმენტებმა და დეკლასიფიცირებულმა ანგარიშებმა დაადასტურა, რომ მსგავსი ტესტები არ იყო ერთჯერადი — ისინი ჩატარდა სხვა ამერიკულ ქალაქებშიც 1940–1950-იან წლებში.
ამ ფაქტებმა სერიოზული ეთიკური სკანდალი გამოიწვია. ექსპერიმენტები ტარდებოდა სამოქალაქო მოსახლეობის ინფორმირებისა და თანხმობის გარეშე, რაც ეწინააღმდეგებოდა როგორც სამედიცინო ეთიკის, ისე ადამიანის უფლებების ფუნდამენტურ პრინციპებს. სწორედ ასეთმა შემთხვევებმა მნიშვნელოვნად შეუწყო ხელი აშშ-ში ბიოეთიკური ნორმების გამკაცრებას და სახელმწიფო ექსპერიმენტებზე ზედამხედველობის გაძლიერებას.