უცხოური მედია: ყოფილი საბჭოთა კავშირის თანამგზავრები შეიძლება, მეტად ლიბერალური ცხოვრებისკენ მიიწევდნენ, მაგრამ, ამერიკის მხრიდან დაცვის არქონის გამო, აღნიშნულის უზრუნველყოფას ვერ ახერხებენ
“ამერიკული ეროვნული უსაფრთხოების აპარატის მთავარი პროდუქტია ”კონსენსუსი”. სამართლიანად რომ ვთქვათ, სტრატეგიული კონსენსუსი ხშირად სიძლიერის წყაროა, როგორც ეს ცივი ომის დროს იყო. სამწუხაროდ, ახალ გეოპოლიტიკურ გარემოებებში, დამკვიდრების კონსენსუსი დაბრკოლება აღმოჩნდა სტრატეგიული რეფორმირების გზისთვის ისევე, როგორც ტრამპის ადმინისტრაციისა და მზარდი მემარცხენე დემოკრატიული პარტიების მიერ შემოთავაზებული ”ანტიკონსენსორული” საშუალებები“,- გამოცემა Middle EasT Institute სტატიას სახელწოდებით “შავი ზღვის რეგიონი აშშ-ს დიდ სამომავლო სტრატეგიაში“ აქვეყნებს.
როგორც სტატიაშია აღნიშნული, ყოფილი საბჭოთა კავშირის თანამგზავრები, შეიძლება მეტად ლიბერალური ცხოვრებისკენ მიიწევდნენ, მაგრამ ამერიკის მხრიდან დაცვის არქონის გამო, აღნიშნულის უზრუნველყოფას ვერ ახერხებენ.
გამოცემა წერს, რომ ბალტიის ზღვიდან ბალკანეთამდე და შავ ზღვამდე, შეერთებულმა შტატებმა და მისმა ევროპულმა მოკავშირეებმა ნახევარი კონტინენტი დატოვეს, როგორც “არავის” მიწა, თუნდაც იმ სახელმწიფოების შემთხვევაში, რომლებიც ნატოში ან ევროკავშირში შედიან. ავტორის თქმით, დაუდევარი ლეიტენანტის მსგავსად, აშშ-ს თანმიმდევრულმა ადმინისტრაციებმა ვერ შეძლეს ”მიზნის კონსოლიდაციის” ელემენტარული დავალების შესრულება, რაც მტრის გაძევების შემდეგ ნიადაგის დაცვას გულისხმობს.
“მოკლედ რომ ვთქვათ, შეერთებულ შტატებსა და მის ბევრ პარტნიორს “ლიბერალურ საერთაშორისო წესრიგში” უნდა ახსოვდეს ის პრინციპები, რამაც მათ ასეთი წარმატება მოუტანა და შეაფასოს, თუ როგორ უნდა მოხდეს მათი პოპულარიზაცია ცვალებად და მეტად სახიფათო სამყაროში. მართლაც, ყველაზე დიდი საფრთხე ჩვენი ამჟამინდელი მშვიდობის, კეთილდღეობისა და პოლიტიკური თავისუფლებისათვის არის მემარცხენეთა შეტევა ლიბერალიზმის ლეგიტიმურობაზე, რაც მემარჯვენეების მიერ სისხლისა და მიწის ეთნიკური ნაციონალიზმის დაბრუნებას ემსახურება. სანამ ტრაიბალიზმისა და იდენტურობის ეს ცხელება არ შეჩერდება, მკაფიოდ აზროვნება – რომ აღარაფერი ვთქვათ ეფექტურ მოქმედებაზე – შეუძლებელი იქნება. თუ ვერ გადავწყვიტეთ რა გვინდა, მას ვერც მივიღებთ. ლოკანური ლიბერალიზმი, უნივერსალური პრინციპების და ინდივიდუალური პოლიტიკური უფლებების ფილოსოფია, ბუნებრივად მზარდი და განვითარებადია. ეს ტენდენცია ამერიკული „სტრატეგიული კულტურის” საფუძველს, რომელიც აყალიბებდა შეერთებული შტატების პოლიტიკასა და სტრატეგიას მთელი თავისი ისტორიის განმავლობაში; კერძოდ, აღნიშული უზრუნველყოფდა გასული საუკუნის წარმატებების იდეოლოგიურ შთაგონებას, მამოძრავებელ ძალას – და ინსტიტუციურ კონსენსუსს, რომელსაც ახლა ამგვარი მასშტაბური ზიზღით უდგებიან. როგორი იქნებოდა ექსპანსიონისტური და ამერიკელების მართული ლიბერალიზმის განახლებული, რეფორმირებული, გაცოცხლებული სტრატეგია? ჩვენ რომ გვცოდნოდა, რა გვინდოდა, როგორ მივიღებდით მას? დასაწყისისთვის, შეერთებულმა შტატებმა და მისმა თანამოაზრეებმა უნდა გაიაზრონ, რომ სულ მეტად ცვეთადი ”ლიბერალური საერთაშორისო წესრიგი” შორს არის გლობალურიდან. გარდა რიგი ანტაგონისტური მსახიობებისა – განსაკუთრებით ჩინეთი, რუსეთი და ირანი, რომლებიც უარყოფენ ლიბერალურ იდეოლოგიას და ლიბერალური ძალის საწინააღმდეგო მხარეს დგანან – არსებობს მთლიანი კონტინენტები, სადაც ჯერ კიდევ არ იგრძნობა ლიბერალიზმის ძალა – აფრიკის დიდი ნაწილი, მაგალითად. ბოლოს კი, რჩება სტრატეგიულად მნიშვნელოვანი „სასაზღვრო ზონები“, ერები და რეგიონები, მსოფლიო მასშტაბის დასავლეთსა და მის ავტორიტეტულ მოწინააღმდეგეებს შორის. ეს სახელმწიფოები, ხშირად ყოფილი საბჭოთა კავშირის თანამგზავრები, შეიძლება მეტად ლიბერალური ცხოვრებისკენ მიიწევდნენ, მაგრამ ამერიკის მხრიდან დაცვის არქონის გამო, აღნიშნულის უზრუნველყოფას ვერ ახერხებენ. უფრო მეტიც, ეს დაუცველობა აძლიერებს ადგილობრივ გავლენიან ადამიანებს – ხშირად გარეშე მხარდაჭერის მქონენი რომლებსაც, ასევე, ეშინიათ ლიბერალიზაციას. სისუსტის სუნს ყოველთვის გრძნობდნენ მსოფლიოს მტაცებლები, ახლოს თუ შორს. ბედის ირონიით, ყველაზე მოწყვლადია აღმოსავლეთ ევროპის ხალხები – ყოფილი “ტყვე სახელმწიფოები” ან რუსული და საბჭოთა იმპერიების კლიენტები. ბალტიის ზღვიდან ბალკანეთამდე და შავ ზღვამდე, შეერთებულმა შტატებმა და მისმა ევროპულმა მოკავშირეებმა ნახევარი კონტინენტი დატოვეს, როგორც “არავის” მიწა, თუნდაც იმ სახელმწიფოების შემთხვევაში, რომლებიც ნატოში ან ევროკავშირში შედიან. დაუდევარი ლეიტენანტის მსგავსად, აშშ-ს თანმიმდევრულმა ადმინისტრაციებმა ვერ შეძლეს ”მიზნის კონსოლიდაციის” ელემენტარული დავალების შესრულება, რაც მტრის გაძევების შემდეგ ნიადაგის დაცვას გულისხმობს“,- წერს უცხოური მედია.
ავტორი აღნიშნავს, რომ შეერთებულ შტატებში – თუნდაც ცივი ომის შემდგომ პერიოდს რომ გადავხედოთ, “ერთადერთ უზენაეს ძალაზე” – ჩამორჩენილ ტერიტორიებზე კონფლიქტებზე თქვეს უარი, როგორც „ჩაის ჭიქის ომებზე“, რომლებიც არ ღირს ამერიკელი ყუმბარმტყორცნების სიცოცხლედ. მისი თქმით, გაცილებით შემცირებული რუსეთი, საკუთარი იმპერიული კოლაფსის ფონზე, მაინც თამამად თამაშობს სუსტი ხელით და გადაჭარბებული ამერიკული უპირატესობების მიუხედავად, ახერხებს, წარმოქმნას ბოროტება და ეჭვები.
“კონფლიქტების ტიპოლოგია ტრაგიკულად ნაცნობი გახდებოდა: პრობლემური იმპერიის გახლეჩა – ყოფილი იუგოსლავია – რომელსაც განაგებდა სადისტური, ნაციონალისტური ავტოკრატორი – სლობოდან მილოსევიჩი – მაგრამ ძალადობრივი დაბადება უმეტესად აუტოკრატული, ეთნო-ნაციონალისტური პრინციპებისა, მაშინ, როდესაც გარე ძალებს – შეერთებული შტატები, ნატო, გაერო – ვერ მიუღიათ გადაწყვეტილება მანამ, სანამ ნელი ტანჯვა მორალურად ნევრალგიურ წერტილს გააქტიურებას, მაგრამ სტრატეგიულად ბუნდოვან პასუხს გამოიწვევს. შეერთებულ შტატებში – თუნდაც ცივი ომის შემდგომ პერიოდს რომ გადავხედოთ, ,,ერთადერთ უზენაეს ძალაზე” – ჩამორჩენილ ტერიტორიებზე კონფლიქტებზე თქვეს უარი, როგორც „ჩაის ჭიქის ომებზე“, რომლებიც არ ღირს ამერიკელი ყუმბარმტყორცნების სიცოცხლედ. გაცილებით შემცირებული რუსეთი, საკუთარი იმპერიული კოლაფსის ფონზე, მაინც თამამად თამაშობს სუსტი ხელით და გადაჭარბებული ამერიკული უპირატესობების მიუხედავად, ახერხებს, წარმოქმნას ბოროტება და ეჭვები. ახლა კი, ბალკანეთის პოლიტიკის მუდმივი გარდაქმნის პროცესი გლობალურად ამბიციური ჩინეთისთვის ახალ შესაძლებლობას იძლევა; მოსკოვმა პეკინისთვის კარი გააღო ისეთ ადგილებში, როგორიცაა სერბეთი და მონტენეგრო – ნატოს წევრი. ჩინეთს კი, როგორც ჩანს, უფრო მეტად იზიდავს ევროპის “რბილი და შეტევის მხრივ მეტად მოწყვლადი ადგილები”, ვიდრე დასავლეთ ევროპელებს ან ამერიკელებს.
აშშ-სა და ნატო-ს საპასუხო რეაქცია ბალტიის ქვეყნებზე, პოლონეთზე, ჩრდილოეთ და ჩრდილო-ცენტრალურ ევროპაზე, ერთი შეხედვით, სტრატეგიის შემუშავებისას, სიცხადისა და მიზანმიმართულობის მაგალითია. პოლონეთი სამართლიანად იყო პირველთა შორის, ვინც ალიანსში დაუშვეს და მიიღო ისეთი მაღალი დონის გარიგებები, როგორიცაა F-16s და Patriot საჰაერო და სარაკეტო თავდაცვა. 2009 წელს, ჩეხეთის რესპუბლიკასა და პოლონეთში უფრო დახვეწილი საჰაერო თავდაცვის რადარების უკან დაბრუნების მიუხედავად, უფრო სერიოზული და მდგრადი ძალისხმევა გამოიყენეს, რომ პოლონეთი და ბალტიის ქვეყნები ევროპაში აშშ-ს უსაფრთხოების ტრადიციულ არქიტექტურაში გადაეტანათ, ნატოს მრავალეროვანი სახმელეთო ჯარების საშუალებით, რომლებიც ლატვიის, ლიტვისა და ესტონეთის ტერიტორიაზე ტრიალებდნენ, და ახლა, ტრამპის მმართველობისას, აცხადებენ, რომ პოლონეთში მეტად მუდმივი საბაზო შეთანხმებები შენარჩუნდება და, ალბათ, გაფართოვდება“,- ნათქვამია სტატიაში.
გამოცემა წერს, რომ შეერთებული შტატებისა და მისი ევროპელი მოკავშირეებისთვის საქართველო, უკრაინა და რუმინეთი ბევრად უკეთესი მოკავშირეები აღმოჩნდნენ, ვიდრე ბევრი სხვა.
ავტორის კარგ ამბავს უწოდებს იმას, რომ შავი ზღვის ვაკუუმის შევსება რუსებს არ შეუძლიათ. შეერთებული შტატების და მისი ევროპელი მოკავშირეების ბუნებრივი სტრატეგიული უპირატესობები, ხანგრძლივად მიძინებულ მდომარეობაში მყოფი, მაინც ძლიერი რჩება.
,,რაც ყველაზე უცნაურია, ამ ვადაგადაცილებული გაუმჯობესების მიზეზი იყო ყირიმის რუსული ანექსია და აღმოსავლეთ უკრაინაში შეჭრა 2014 წელს. ამ ნაბიჯმა, 2008 წელს საქართველოში შეჭრასთან, სირიაში ასადის რეჟიმის მხარდაჭერასა და აღმოსავლეთ ხმელთაშუაზღვისპირეთში გაძლიერებულ აქტიურობასთან ერთად, გამოავლინა ვლადიმერ პუტინის გეგმა რუსეთის გავლენის ხელახლა დასამკვიდრებლად. იგი უფრო დიდ მოგებას სტრატეგიული და სამხედრო ინვესტიციების სამხრეთ-აღმოსავლეთ ევროპასა და შავი ზღვის რეგიონში ჩადებაში ხედავს, ვიდრე მეტად ჩრდილოეთით. უდავოდ, როგორც ბელორუსის ბოლოდროინდელი კრიზისი მიანიშნებს, პუტინი ჩრდილოეთით თავდაცვაში რჩება – რომ აღარ გაგრძელდეს დიდი იმპერიული უკუსვლა და დასავლეთში რუსეთის ბოლო ,,ბუფერი” არ დაიკარგოს – მაგრამ სურს, რომ შეტევა მოახდინოს სამხრეთზე. რუსეთის “სამხრეთის სტრატეგიას” ჯერ კიდევ მოსახდენი აქვს დასავლეთის სერიოზული რეაგირების პროვოცირება. მოკლე განხილვა რუმინეთსა და ბულგარეთში აშშ-სა და ნატოს აქტიურობის გაზრდის თაობაზე 9/11 შეტევებამდეც მიმდინარეობდა და შემდეგ წლებში, კიდევ უფრო მეტი საუბარი დაიწყო უფრო მტკიცე ,,ხიდის” აშენებაზე შუა აღმოსავლეთში ოპერაციების შენარჩუნების მიზნით, მაგრამ ცოტა ფიქრობდა, რომ შავი ზღვა და აღმოსავლეთ ხმელთაშუა ზღვა შესაძლოა თავად აღმოჩენილიყვნენ კონკურენციის ეპიცენტრში. ბუშის ადმინისტრაციის გულგრილმა რეაქციამ საქართველოში შეჭრაზე – თუნდაც იმ დროს, როდესაც ქართულმა ჯარებმა შეინარჩუნეს კონტინგენტი ერაყში – გამოავლინა, რომ ამერიკისა და ალიანსის მხრიდან რეგიონში არსებული საფრთხის გააზრებას გარკვეული ლიმიტი აქვს, პრობლემა, რომელიც სრულად იქნა გამოვლენილი უკრაინაში 2014 წელს და სირიაში 2012 წელს. ეს ტენდენცია გაგრძელდა ტრამპის ადმინისტრაციის პერიოდშიც. რუსეთის საზღვაო ძალების მიერ 2018 წელს უკრაინული ხომალდების დაპყრობის ამბავი, რომლებიც ცდილობდნენ ქერჩის სრუტის გადატანას შავი ზღვიდან აზოვის ზღვაში, მთელს რეგიონში გავრცელდა, თუმცა არა თეთრ სახლში – რომელიც უკრაინით იყო დაკავებული, აშშ-ს საშინაო პოლიტიკის ლინზიდან ყურების გზით, და არა ევროპული ძალაუფლების ბალანსით. როგორი პროვოკაციულიც არ უნდა იყოს რუსეთის რევანშის მცდელობები, ისინი მაინც წარმოადგენენ დანგრეული იმპერიის ოფლით გაჟღენთილ ოცნებებს. ყოველივე ამის შემდეგ, როგორც ქართველებს, ისე უკრაინელებს შესაძლებლობა ჰქონდათ, გარედან ძალიან მცირე დახმარებით გამკლავებოდნენ რუსულ შეტევებს; ყირიმის დაყაჩაღება გამონაკლისი უფრო იყო, ვიდრე წესი. უფრო ხანგრძლივი და დიდი საფრთხე არის ის, რომ რუსეთი, ისევე როგორც ბალკანეთი, კარს უღებს ჩინეთის ევროპულ გამბიტს. პრეზიდენტ ზი ჯინპინგის ქამრებისა და საგზაო ინიციატივა შეიძლება დიდწილად სისულელე და პრეტენზია იყოს, მაგრამ ის ასევე წარმოადგენს ხელწერის ელემენტს პეკინის მძლავრი მმართველის სტრატეგიაში გლობალური გავლენისა და ძალაუფლებისთვის. სამი გეოპოლიტიკური პრინციპი ხელს უწყობს ინიციატივას – სავაჭრო მარშრუტების დაცვა, ენერგიისა და სხვა ბუნებრივი რესურსების ხელმისაწვდომობა და ამერიკის მიერ შექმნილი ლიბერალური წესრიგის ინსტიტუციების დარღვევა – შეუჩერებელი სვლა შავი ზღვისკენ. ჩინეთი არ მალავს თავის ამბიციებს, რომ ძველი აბრეშუმის გზის აღდგენა სურს, რომელიც აზიას დააკავშირებს ევროპასთან, როგორც საზღვაო, ისე სახმელეთო გზით. მაგალითად, კასპიის აუზის გაზი დიდი რესურსები – ბაქო-თბილისი-ჯეიჰანის მილსადენის პროექტი – შემოიფარგლება შავი ზღვით, პეკინმა კი უკვე დააინფიცირა ნატოს წევრი ქვეყნები თავისი „ვალის მახეში გაბმული დიპლომატიით“. კარგი ამბავი შავი ზღვის ვაკუუმის შესახებ არის ის, რომ ის ვაკუუმად რჩება. რუსებს არ შეუძლიათ მისი შევსება და ვერც ჩინეთი მოახერხეს კიდევ დიდი ხანი. შეერთებული შტატების და მისი ევროპელი მოკავშირეების ბუნებრივი სტრატეგიული უპირატესობები, ხანგრძლივად მიძინებულ მდომარეობაში მყოფი, მაინც ძლიერი რჩება. შავი ზღვის წარმატებული სტრატეგიის სამშენებლო ბლოკები – რუმინეთი, უკრაინა და საქართველო – ბევრად უკეთესი მოკავშირეები აღმოჩნდნენ, ვიდრე ბევრი სხვა, ალბათ იმაზე უკეთესი მოკავშირეები, ვიდრე ჩვენ ვიმსახურებდით, და ისინი კვლავ ინარჩუნებენ საოცრად ენთუზიასტურ მისწრაფებას დასავლური ლიბერალიზმისკენ. ამერიკის მხრიდან ორკესტრირებულ „შავი ზღვის ტალღას“ გაშლილი ხელებით მიიღებენ. შესაძლოა, ზემოთ აღნიშნული თურქეთში უფრო მეტად მიიღონ. პრეზიდენტი რეჯეპ ტაიპ ერდოღანი ცუდად გრძნობ თავს, როდესაც თავის ნეო-ოსმალურ ფანტაზიებს საფრთხე ემუქრება. მეფეები და სულთნები ბუნებრივ კონკურენციას ქმნიან და ეს იყო ოსმალეთის ბოიკოტი, რომელმაც პირვანდელი აბრეშუმის გზა ჩაკეტა.
გასული საუკუნის ამერიკული სტრატეგიის წარმატება ორ ფუნდამენტურ პრინციპს ეფუძნება: მეტად ლიბერალური სამყარო მეტად უსაფრთხო სამყაროა და იგი აშენებულია ევროპული უსაფრთხოებისა და მშვიდობის კლდეზე – ,,ატლანტიკური ქარტიია” და ,,ევროპა პირველ რიგში” მიდგომა მეორე მსოფლიო ომისთვის არის ამერიკული სტრატეგიული პრაქტიკის პარადიგმა. მორიგი ლოგიკური ნაბიჯი კი შავი ზღვის რეგიონის “არავის” მიწის 21-ე საუკუნის ლიბერალური წესრიგის პარაპეტად გარდაქმნაა“,- წერს გამოცემა Middle EasT Institute.
https://www.mei.edu/publications/black-sea-region-future-us-grand-strategy