ნავთობპროდუქტების იმპორტიორთა კავშირი: თხევადი აირის ბაზარი სწორად არ ვითარდება
ნავთობპროდუქტების იმპორტიორთა კავშირი თხევადი აირის ბაზარზე არსებულ სიტუაციას აფასებს და მიაჩნია, რომ, სხვადასხვა მიზეზის გამო, ბაზარი არასწორად ვითარდება.
„საქართველოში თხევადი აირის (LPG) იმპორტი და მოხმარება ბოლო წლების განმავლობაში ზრდის ტემპებით ხასიათდება. აღნიშნულ ბიზნესში შესვლა და საქმიანობის დაწყება მარტივია და ამ მხრივ რაიმე სახის შემზღუდველი ფაქტორი არ არსებობს. თუმცა ხაზგასმით უნდა აღინიშნოს, რომ, ბევრი ობიექტური თუ სუბიექტური მიზეზის გამო, აღნიშნული დარგი სწორედ არ ვითარდება, რაზეც მიუთითებს იმ პრობლემური საკითხების ჩამონათვალი, რაც ზემოაღნიშნულ ინდუსტრიაში არსებობს. კერძოდ:
1. აღრიცხვიანობის საკითხი – თხევადი აირი, ჩვეულებრივ, როგორც სხვა ნებისმიერი ნავთობპროდუქტი, აქციზის გადასახადით დასაბეგრი პროდუქტია და მასზე აქციზის გადასახადის გადახდა ხდება შემდეგი პრინციპით: პროდუქტის განბაჟებისას მეწარმეები იხდიან ყოველ 1000 კგ-ზე 120 ლარს. ხოლო თუ აღნიშნული პროდუქტის მიწოდება ხდება ავტომობილების გასამართად, მეწარმეები რეალიზაციის შემდეგ უნდა იხდიდნენ დამატებით 180 ლარს. 2019 წლის ოფიციალური სტატისტიკური მონაცემების მიხედვით, საქართველოში იმპორტირებულ იქნა 28.109 ათასი ტონა თხევადი აირი, რომელიც, შესაბამისად, სრულად დაიბეგრა 120-ლარიანი აქციზის გადასახადით; ხოლო დამატებით 180 ლარით დაიბეგრა 6.582 ათასი ტონა, ანუ საერთო იმპორტირებული ოდენობის მხოლოდ 23%, რაც ძალიან დაბალი მაჩვენებელია იმის გათვალისწინებით, თუ რა რაოდენობის საავტომობილო საშუალება მოიხმარს თხევად აირს. ჩვენი ინფორმაციით, რეალიზებული პროდუქტის 70%-ზე მეტის გამოყენება ხდება ავტომობილების გასამართად (დანარჩენი საყოფაცხოვრებო თუ სხვა კომერციული დანიშნულებისთვის გამოიყენება), რაც იმაზე მიუთითებს, რომ რიგი მეწარმეები არ იხდიან სახელმწიფო ბიუჯეტში დამატებით 180-ლარიან გადასახადს.
2. ამასთან, ცალკე უნდა აღინიშნოს ის გარემოება, რომ 2019 წელს იმპორტირებულ იქნა, ასევე, დამატებით 12.617 ტონა თხევადი აირი სეს ესნ კოდით 29011000000. ეს არის ე.წ. უაქციზო კოდი. ამ კოდზე არ ვრცელდება აქციზის გადასახადი, ვინაიდან ამ კოდით შემოტანილი პროდუქცია ადრე გამოიყენებოდა ქიმიურ მრეწველობაში და მისი იმპორტი ხორციელდებოდა უმნიშვნელო რაოდენობით. დღეისათვის კი ამ კოდის გამოყენებით უაქციზოდ განბაჟებული პროდუქტის მოცულობა მნიშვნელოვნად არის გაზრდილი და ეს პროდუქტიც გამოიყენება როგორც საავტომობილო თხევადი აირი.
3. თხევადი აირის იმპორტი საქართველოში ხორციელდება სხვადასხვა სეს-ეს კოდებით, მათ შორის, 7 აქციზური და 1 არააქციზური. აღნიშნული პროდუქტები ხარისხობრივი თვისებებით სხვადასხვა პროდუქტებია. შესაბამისად, აუცილებელია, მიღებულ იქნას ერთიანი ხარისხის სტანდარტი. საავტომობილო თხევად აირზე (LPG) ევრო კავშირის ქვეყნებში მოქმედებს სტანდარტი EN-589. იდენტური სტანდარტი მოქმედებს ასევე, რუსეთში, უკრაინაში, სომხეთში თურქეთსა და ყველა იმ ქვეყანაში, სადაც აღნიშნული პროდუქტის გამოყენება ხდება. აქვე გვინდა, შევეხოთ ზოგიერთ ხარისხობრივ მაჩვენებელს, რომელიც განსაზღვრავენ ძირითადად საავტომობილო თხევადი აირის ხარისხს, რაც მოქმედებს როგორც ავტომობილის გამართულ ფუნქციონირებაზე, ასევე, ეკოლოგიაზე. EN-589 სტანდარტის მიხედვით I. საავტომობილო თხევად საწვავში პროპანის შემცველობა სტანდარტის მიხედვით უნდა იყოს: ა) საავტომობილო პროპანი – 85 + 10%; ბ) საავტომობილო პროპან-ბუტანი – 50 + 10%. 2. ალკენი (ბუტენი, პროპილენი) საწვავში საერთოდ არ უნდა იყოს. კერძოდ, ამცირებს ოქტანურ რიცხვს. 3.ოქტანური რიცხვი: ძრავული მეთოდით – 89 ერთეული, საკვლევი მეთოდით – 99 ერთეული; 4. გოგირდის ზედმეტობა, იწვევს ტოქსიკური ნაერთების გამოყოფას. მისი შემცველობა უნდა იყოს არაუმეტეს 50მგ/კგ; 5. გოგირდ-წყალბადის შემცველობა უნდა იყოს 0. 6. ნაჯერი ორთქლი – მოქმედებს უსაფრთხოებაზე. კერძოდ, 40O C-ზე საერთოდ არ უნდა დარჩეს თხევადი ნარჩენი.
4. თხევადი აირით ავტომობილების გასამართი ობიექტები ითვლებიან მომატებული საფრთხის შემცველ ობიექტებად და, შესაბამისად, საჭიროა, რომ ისინი აკმაყოფილებდნენ შესაბამის ტექნიკურ, ხანძარსაწინააღმდეგო, ეკოლოგიურ თუ შრომის უსაფრთხოების კანონით დადგენილ ნორმებს. მათ აუცილებლად უნდა ჰქონდეთ შესაბამისი საქმიანობის ნებართვა და გავლილი უნდა ჰქონდეთ სავალდებულო ტექნიკური ინსპექტირება. სამწუხაროდ, ჩვენს ხელთ არსებული ინფორმაციით, ობიექტების უმრავლესობას ეს არ გააჩნია.
ზემოაღნიშნული საკითხების მოუგვარებლობა იწვევს დარგის ქაოტურ, არასწორ განვითარებას, რაც ხელს უშლის ჯანსაღი ბიზნესგარემოს ჩამოყალიბებას, ქმნის არაკონკურენტულ გარემოს, რის გამოც ბევრი დიდი თუ პატარა კომპანია უარს ამბობს მიიღოს მონაწილეობა ამ ბიზნესში. აღნიშნულის გარდა, დღევანდელი ვითარების გამო, მნიშვნელოვნად ზარალდება სახელმწიფო ბიუჯეტი, ყოველთვიურად აკლდება რა სოლიდური შენატანები. კეთილსინდისიერი მეწარმე, არაკონკურენტული გარემოს გამო, იძულებულია, მიიღოს არსებული საქმიანობის მანკიერი წესები, ან გავიდეს ბიზნესიდან. მომხმარებელი კი, ხშირ შემთხვევაში, იღებს უხარისხო, ზომა-წონაში დაკლებულ პროდუქტს.
შესაბამისად, სასწრაფო აუცილებლობას წარმოადგენს: 1) ერთიანი აქციზის გადასახადის შემოღება; 2) ევროპული ქვეყნების გამოცდილების გაზიარება და აქციზის განაკვეთისთვის სწორი პროპორციის განსაზღვრა 3) უაქციზო კოდის/კოდების გაუქმება. 4) საავტომობილო თხევად აირზე (LPG) დაწესდეს სავალდებულო ხარისხის სტანდარტი ისევე, როგორც ევრო კავშირის ქვეყნებშია. ყველა მხარე, ვინც დაინტერესებულია, რომ გაჯანსაღდეს ვითარება ზოგადად ქართულ ბიზნესში, უნდა დადგეს ერთ მხარეს, რათა მოხდეს შესაბამისი სახის საკანონმდებლო ცვლილება, რაც არსებულ სავალალო ვითარებას გამოასწორებს”, – ნათქვამია კავშირის განცხადებაში.