ომნიბუსი — საზოგადოებრივი ტრანსპორტის დაბადება
XIX საუკუნის დასაწყისში ევროპული ქალაქები სწრაფად იზრდებოდა. ქუჩები ივსებოდა ქარავნებით, ეტლებითა და ქვეითებით. ქალაქის შიგნით გადაადგილება ან ძვირი იყო, ან მხოლოდ შეძლებულთა პრივილეგიად ითვლებოდა. სწორედ ამ დროს დაიბადა იდეა, რომელიც მოგვიანებით საზოგადოებრივი ტრანსპორტის სახელით გახდა ცნობილი — ცხენებით მოძრავი ომნიბუსი.
პირველი ორგანიზებული ომნიბუსის სისტემა 1828 წელს საფრანგეთში, ნანტში გამოჩნდა. ინიციატორი იყო სტანისლას ბოდრი, მეწარმე, რომელიც თავდაპირველად ცხენის ეტლით აბაზანებში მიმავალ მგზავრებს ემსახურებოდა. თუმცა, მალევე შენიშნა, რომ მოქალაქეები სიამოვნებით ისარგებლებდნენ მსგავსი სერვისით სხვა მიმართულებებითაც. ასე გაჩნდა პირველი ფიქსირებული მარშრუტით მოძრავი, ყველა მსურველისთვის ხელმისაწვდომი ეტლი — ნამდვილი საზოგადოებრივი ტრანსპორტი.
ბოდრიმ თავის სისტემას უწოდა „Omnibus“, რაც ლათინურად ნიშნავს „ყველასთვის“. ეს სიტყვა მალე მთელ ევროპაში გავრცელდა და აღწერდა ახალ ურბანულ ფენომენს — ტრანსპორტს, რომელიც აღარ ეკუთვნოდა მხოლოდ მდიდრებს. ომნიბუსები მოძრაობდნენ განსაზღვრულ მარშრუტზე, განსაზღვრულ დროსა და ფასად. თითოეულ ეტლში, დაახლოებით, 8-დან 12-მდე მგზავრი ეტეოდა, რომლებიც ერთად სხდებოდნენ, მიუხედავად სოციალური ფენისა — რაც იმ დროისათვის უჩვეულო თანასწორობის სიმბოლოდ იქცა.
პარიზის შემდეგ ომნიბუსის იდეა სწრაფად გავრცელდა ლონდონში, სადაც 1829 წელს ჯორჯ შილიბიერმა გახსნა პირველი ხაზი Paddington–Bank-ის მიმართულებით. სწორედ იქ გაჩნდა სპეციალური გამცილებელი (კონდუქტორი), რომელიც ბილეთებს აგროვებდა. მალევე მსგავსი სისტემები დაინერგა ნიუ-იორკშიც — ეს იყო პირველი ომნიბუსი ამერიკის კონტინენტზე.
ცხენებით მოძრავი ტრანსპორტის პოპულარობა იმდენად გაიზარდა, რომ XIX საუკუნის ბოლოსთვის ევროპისა და ამერიკის ყველა დიდ ქალაქში ათასობით ასეთი ეტლი მოძრაობდა. თუმცა, ამავე დროს მათ უკვე ემუქრებოდათ ახალი ეპოქის დასაწყისი — რკინიგზისა და ელექტროტრამვაის გაჩენა. მიუხედავად ამისა, ომნიბუსმა თავისი ისტორიული როლი შეასრულა: ის გახდა პირველი ტრანსპორტი, რომელმაც გადაადგილება ფუფუნებიდან საზოგადოებრივ უფლებად აქცია.