ირანში, ისპაჰანში ცხოვრობს. ფერეიდნელი ქართველი 30 წელია კალიგრაფისტი და მხატვარია. მისი პაპა – სეიფულა ხან იოსელიანი ფერეიდნის პირველი გუბერნატორი იყო. სწორედ მისი თაოსნობით (დიდი წინააღმდეგობის მიუხედავად) გაიხსნა პირველი ქართული სკოლა, პირველი საავადმყოფო ფერეიდანში.
პაპისგან დაჰყვა ქართული ანბანის სიყვარული. თავისი შემოქმედება გაამდიდრა ქართული ენის და დამწერლობის საუკეთესო ნიმუშებით.
ამას წინათ მის შემოქმედებას აჭარის მწერალთა სახლმა უმასპინძლა.
უკვე საქართველოს მოქალაქეც არის და თავს ბედნიერად გრძნობს. „ყოველთვის გავუფრთხილდები ჩემს ქართველობას“. – ჰელენ იოსელიანის პერსონა.
– როდესაც შვიდი წლის ვიყავი, მამაჩემი ავარიაში გარდაიცვალა. დედაჩემი ჩემთვის და ჩემი ორი დისთვის მამაც იყო და დედაც. ზაფხულის არდადეგებზე ბაბუასთან ფერეიდანში დავდიოდი. ბაბუაჩემს ყოველ დღე მოჰქონდა შოთა რუსთაველის ძველი წიგნი წასაკითხად, ბატონი ჯემშიდ გიუნაშვილის სპარსული თარგმანით. იმ დღეებში, თუმცა დიდი პოეტის რუსთაველის სახელი არ ვიცოდი, მის მშვენიერ ლექსებს ვეცნობოდი. და ლექსები ღრმად ჩამიჯდა სულში…
– დიდი პაპა სეიფულა იოსელიანი იყო, რომელმაც ბევრი სიკეთე გააკეთა ფერეიდნისთვის, გახსნა პირველი ქართული სკოლა…
– ბაბუაჩემი, სეიფულა ხანი, პირველი იყო, ვინც საქართველოს 1922 წელს ესტუმრა. თბილისში, მისი ჭკუისა და ტაქტის გაცნობისას, სთხოვეს, რამდენიმე წელი იქ დარჩენილიყო და ქართული დამწერლობა და ენა შეესწავლა. ირანში რომ დაბრუნდა, ქართული ენა და დამწერლობა სრულიად ათვისებული ჰქონდა. იმავე წლებში ირანის მმართველმა რეზა შაჰმა გადაწყვიტა, მისი დამსახურების გამო სეიფულა ხანისთვის ეჩუქებინა მისი წონა ოქრო, მაგრამ სეიფულა ხანმა, რომელიც ფინანსურად გაჭირვებული იყო, თავმდაბლად თქვა: „მე არ მჭირდება ოქრო, მაგრამ მე მაქვს სამი თხოვნა ფერეიდნისთვის: სკოლის აშენება და რამდენიმე მასწავლებლის გაგზავნა ფერეიდანში, ექიმის გაგზავნა ფერეიდნელების სამკურნალოდ, დაბადების მოწმობების და ხალხის პირადობის დამადასტურებელი საბუთის გაცემა. ასევე ჯარის გაგზავნა – ცუდი ბიჭებისგან ფერეიდნის ხალხის დასაცავად“.
რეზა შაჰმა გულმოდგინედ მიიღო და ყველა ეს მოთხოვნა შეუსრულა.
– როგორ გაიცანით ქართული ენა და ანბანი პირველად?
– მამაჩემმა რამდენიმე პატარა ჯიბის წიგნი დატოვა. დაახლოებით თექვსმეტ-ჩვიდმეტი წლის წინ ამ წიგნების დახმარებით ქართული ანბანი შევისწავლე. ბატონი საიდ მოლიანის გაკვეთილზე დასწრებამდე დიდი ენთუზიაზმით ვისწავლე ქართული ასოების წერა. როგორი ბედნიერი და ამაყი ვიყავი, როცა ჩემსა და სხვების ქართულად დაწერა შემეძლო!
– „ვეფხისტყაოსნის“ გარდა რომელი ქართველი მწერლები გამოსახეთ თქვენს კალიგრაფიულ ნამუშევრებში?
– პირველად რომ ვნახე ქართული ანბანი, გავოცდი, ულამაზესია. „ვეფხისტყაოსანმა“ კი აღმაფრთოვანა, მერე ჩემს კალიგრაფიულ ნამუშევრებში გაჩნდა აფორიზმები. ჩემს შემოქმედებაში გამოვიყენე ორი დიდი პოეტის – შოთა რუსთაველისა და აკაკის ლექსები. ახლა, დიდი ენთუზიაზმით, ვეძებ სხვა დიდი პოეტების სიბრძნეს, რათა მათი დიდი შემოქმედებით მეტი სიღრმე მივცე ჩემს შემოქმედებას.
– 30 წელია კალიგრაფისტი ხართ. ირანულ დამწერლობის ნიმუშებსაც აცოცხლებთ კალიგრაფიით. არა მხოლოდ ირნაში, საქართველოშიც რამდენჯერმე გამოიფინა თქვენი ნამუშევრები…
– ოცდაათი წელი ვმუშაობდი კალიგრაფიის, გრაფიკისა და კალიგრაფიის სფეროში. ირანში ბევრი გამოფენა და სატელევიზიო ინტერვიუ მქონდა. საქართველოში ირანის საელჩოს სახელით რამდენჯერმე გავმართე გამოფენები როგორც თბილისში, ასევე ულამაზეს ქალაქებში – ქუთაისსა და ზუგდიდში. სამჯერ ვიყავი მიწვეული თურქეთსა და სტამბოლში. თითქმის თორმეტი თუ ცამეტი წელია, სიამაყით ვმუშაობ ჩვენი მამებისა და წინაპრების კულტურის გზაზე.
– სამი თვეა, საქართველოს მოქალაქეობა მოგანიჭეს….
– მოქალაქეობის პასპორტი მრავალი წლის განმავლობაში ჩემი გულის სურვილია. ისევ და ისევ ვცდილობდი, მაგრამ ყოველ ჯერზე წარუმატებელი იყო. რადგან ქართული ბუნება მუდამ გამძლე და შრომისმოყვარეა, ყოველ ჯერზე ჩემს თავს იმედი ვაძლევდი და ვამბობდი: „კიდევ ერთხელ უნდა ვეცადო-მეთქი“. საბოლოოდ, შეუპოვრობისა და შეუპოვრობის წყალობით, ახდა ჩემი დიდი ხნის ოცნება და დავუბრუნდი ჩემს ფესვებს, რომლებსაც ჩემი გული ყოველთვის ეკუთვნოდა.
– აჭარის მწერალთა სახლში გამოიფინა თქვენი კალიგრაფიული ნამუშევრები. რამდენად ძვირფასი იყო თქვენთვის?
– სიამაყით მოეწყო ჩემი ნამუშევრების გამოფენა მწერალთა შენობაში ინტელექტუალების და უხუცესების თავშეყრაზე. მწერალთა შორის იყო ბატონი ნიაზ ზოსიძე, რომელსაც ისპაჰანში შევხვდი. ვიმედოვნებ, ჩემმა ნამუშევრებმა პატივცემული პროფესორები დააკმაყოფილეს. ამ წლებში მე შთაგონებული ვარ ცნობილი პოეტების ლექსებით.
– ისპაჰანში ცხოვრობთ და მოღვაწეობთ…
– სამუშაოს რაოდენობა ოცი იყო. 9 უნივერსიტეტსა და მასწავლებელთა გადამზადების ცენტრებში, ისპაჰანის ცნობილ კონსერვატორიებში ვმუშაობდი და ახლა პატარა სკოლა მაქვს
– როგორც ვიცი, ფერეიდნიდანაც მიდიან სხვადასხვა ქალაქში სასწავლებლად ქართველები… ბევრი ქართულ ენას კარგავს…
– ფერეიდნელი ქართველები ის ხალხია, ვინც ამ მხარეში ცხოვრობს და ამაყად საუბრობს ქართულ ენაზე. მათთვის ეს ენა არის ღირებული მემკვიდრეობა, რომლისადმი ისინი უკიდურესად ფანატიკოსები არიან. როცა სწავლის გასაგრძელებლად სხვა ქალაქებში მიემგზავრებიან, სპარსულად უწევთ საუბარი, მაგრამ როდესაც ფერეიდანში ბრუნდებიან და ოჯახს სტუმრობენ, უბრუნდებიან ქართულ ენას, ენას, რომელიც მათ იდენტობასა და კულტურას ამჟღავნებს.
– ჰობი…
– ჩემი ჰობი იშვიათად არის სახალისო, მაგრამ მიყვარს კითხვა, სიამოვნებით ვამზადებ კერძებს და მთელი წლის განმავლობაში ჩართული ვარ მხატვრულ საქმიანობაში. ჩემი ჰობი ძირითადად ერთი და იგივეა.
– ოჯახი. გაგვაცანით…
– შვიდი წლის ასაკში ძვირფასი მამა ავარიაში დავკარგე. ფერეიდანში ყველა ამბობს, ვისაც მამაჩემი ახსოვს, ის გმირი იყოო, დედაჩემი კი ამბობს, რომ ის იყო ნამდვილი ჯენტლმენი. დედაჩემმა ორივეს როლი შეასრულა ჩვენთვის; ის იყო დედაც და მამაც. მყავს ორი უმცროსი და. ჩემი მეუღლე სკოლის დირექტორია. მყავს ვაჟი, რომელიც უნივერსიტეტში კომპიუტერულ ინჟინერიას სწავლობს.
– კიდევ რომელი კალიგრაფიული ნიმუშების შექმნას აპირებთ?
– ქართული დამწერლობა და ენა, როგორც მსოფლიოში ერთ-ერთი უძველესი და ულამაზესია, ყოველთვის შთააგონებდა ჩემს ნამუშევრებს. ამ ენაში ყოველი ასო და სიტყვა თითქოს ძველ და ემოციურ ისტორიას მოგვითხრობს. მე ამაყად ვიყენებ ჩემს ენობრივ მემკვიდრეობას და ვცდილობ მსოფლიოს ვაჩვენო ამ ენის სილამაზე – ახალი შრიფტებისა და ახალი ნამუშევრების შექმნით.
ყოველი ხაზი, ფერი და დიზაინი მხატვრის გულიდან მოდის და სამყაროს სილამაზესა და აზრს ანიჭებს.
ხელოვნება ემოციების უნივერსალური ენაა, ხოლო ხელოვანი არის ადამიანის სილამაზისა და ემოციების თარჯიმანი.
თამარ შაიშმელაშვილი