29 წელი გავიდა იმ დღეებიდან, როცა მოსკოვის ქუჩებში ტანკები გამოჩდნენ, თუმცა საბჭოთა მთავარი ტელევიზიის ეთერში დაუსრულებელი „გედების ტბა“ ტრიალებდა. 1991 წლის აგვისტოს დღეებში საბჭოთა კავშირის ხელმძღვანელი პირებისგან შემდგარმა ГКЧП-მა სახელმწიფო გადატრიალება მოაწყო, აგარაკზე მყოფი, სსრკ-ის პრეზიდენტი, მიხეილ გორბაჩოვი სრულ იზოლაციაში დატოვა, გადაადგილება შეუზღუდა, მოსკოვში კი არმია შეიყვანა. ГКЧП-ს წევრებმა ფაროსში ჩაკეტილ გორბაჩოვს კავშირგამბულობის ყველა არხი დაუბლოკეს და „ბირთვული ჩემოდანიც“ კი ჩამოართვეს. შეთქმულთა სათავეში, ძირითადად, ძალოვნები იყვნენ, მათ შორის, იმჟამინდელი კაგებე-ს უფროსი – კრუჩკოვი.
ამბოხებულების გაცხადებული მიზანი საბჭოთა კავშირის წარსული დიდების აღდგენა იყო, თუმცა ეს მიზანი იმდენად ამაო და აზრსმოკლებული აღმოჩნდა, რომ პუტჩიდან სამ დღეში ГКЧП-მ არსებობა შეწყვიტა. ეკონომიკური კრიზისისა და გორბაჩოვის მიმართ დაგროვებული ანტიპათიის მიუხედავად, არაკონსტიტუციური ამბოხი ხალხისთვის მიუღებელი აღმოჩნდა. საბჭოთა ნომენკლატურას ვერც ტანკებმა, ვერც ხალხის დაშინებამ ან მოვლენების გადასაფარად ტელევიზიით „გედების ტბის“ ჩვენებამ ვერ უშველა. თეთრი სახლის დასაცავად 200 ათასზე მეტი ადამიანი გამოვიდა, რომელსაც სათავეში რუსეთის ფედერაციის მომავალი პრეზიდენტი – ბორის ელცინი ჩაუდგა.
არსებობს მრავალი ვერსია და შეფასება იმასთან დაკავშირებით, თუ რატომ იყო განწირული დამარცხებისთვის აგვისტოს პუტჩი, რა მნიშვნელობა ჰქონდა არა მხოლოდ რუსეთისთვის, არამედ – პოსტსაბჭოთა სივრცისთვის იმ ფაქტს, რომ კომუნიზმი, როგორც სახელმწიფოს მთავარი იდეოლოგია, დამარცხდა.
თითქმის 30 წლის გასვლის შემდეგ, ბევრი ადამიანი, მათ შორის, საბჭოთაკავშირგამოვლილ რესპუბლიკებში ფიქრობს, რომ სსრკ-ს დანგრევა დიდი კატასტროფა იყო. დღეს კრემლიც, ფაქტობრივად, სწორებას სტალინისეულ რეპრესიებსა და ტერორზე აკეთებს. იმ „რკინის ფარდის“ ჩრდილი, რომელიც საბჭოთა ხალხს დანარჩენ სამყაროსთან ათწლეულების განმავლობაში ყოფდა, სულ უფრო და უფრო უახლოვდება რუსეთს. ოპოზიციური განწყობების გაჩენის მიუხედავად, ფედერაცია ახალი „დიადი ბელადის“ წინაშე მუხლებზე ისევ დადგა. 2036 წლამდე ქვეყნის სათავეში ყოფნის სურვილი, ნებისმიერი უარყოფითი აზრის აუტანლობა, ტოტალური ცენზურა და მედია კონტროლი, ოპოზიციონერების დაჭერები, მოწამლვა და სპეცსამსახურების აღზევება ხომ სწორედ იმ ისტორიის გამეორებაა, რომელსაც ბოლშევიკები ქმნიდნენ. დამოუკიდებელი რესპუბლიკებისთვის ტერიტორიების წართმევა, ათასი მოგონილი საბაბით სუვერენულ სახელმწიფოების ანექსია განა სხვა რამეა – თუ არა წითელი ტერორისტების ჩვეული სტილი.
დღეს საბჭოთა ძალადობრივი მემკვიდრეობისა და თავსმოხვეული არჩევანის უარყოფა ბელარუსში მიმდინარეობს. საბჭოთა კავშირის დაშლიდან 29 წლის შემდეგ, კრემლი კვლავ ცდილობს, „მოძმე“ რესპუბლიკებში თავისი კონტროლი შეინარჩუნოს, თუმცა საკუთარ მოქალაქეებს მკბენარებით სავსე საავადმყოფოებში ამყოფებს. დღეს კრემლი ისევე წამლავს ოპოზიციონერებს, როგორც ოდესღაც ლენინს სჩვეოდა. დღეს ვლადიმერ პუტინი ცდილობს, მსოფლიო კოვიდ-19 ის იმ „სასწაულმოქმედი“ ვაქცინით გააოცოს, რომლის მიღების შემდეგ 38 გამოსაცდელ პაციენტს 144 უკუჩვენება გამოუვლინდა.
ნელიკო გურგენიძე