ნანა შაშიაშვილი: გენერიკული დასახელებით წამლის გამოწერა მაქსიმალურად აგვაცილებს არაკეთილსინდისიერ მარკეტინგს და წამლებზე ფასების ხელოვნურად ზრდას
11 აპრილიდან ექიმი ვალდებულია, მედიკამენტი მხოლოდ გენერიკული დასახელებით გამოწეროს. როგორც ჯანდაცვის სამინისტროში აცხადებენ, რეფორმა ფარმაცევტული სფეროს გამჭვირვალობის, მოსახლეობისთვის ხარისხიანი და ხელმისაწვდომი მედიკამენტების უზრუნველყოფის მიზნით განხორციელდა.
რას ითვალისწინებს აღნიშნული ცვლილება და რას გამოიწვევს გენერიკული მედიკამენტების გამოწერის ვალდებულების შემოღება?! – ამ საკითხებზე „კვირასთან“ ჯანდაცვის სამინისტროს სამედიცინო და ფარმაცევტული საქმიანობის რეგულირების სააგენტოს წამლის ინსპექტირების სამმართველოს ხელმძღვანელმა, ნანა შაშიაშვილმა ისაუბრა.
– საზოგადოებისათვის უფრო გასაგები რომ იყოს, თუ შეგიძლიათ, განგვიმარტოთ, რას ითვალისწინებს აღნიშნული რეფორმა?
– 11 აპრილიდან ექიმებს აქვთ ვალდებულება, პაციენტს მედიკამენტი მხოლოდ გენერიკული დასახელებით გამოუწერონ. გამოწერა უნდა განხორციელდეს მხოლოდ საერთაშორისო არაპატენტირებული დასახელებით და არა რომელიმე ბრენდით. აღსანიშნავია, რომ ეს სიახლე მხოლოდ ექიმის ვალდებულებას არ გულისხმობს, ამავდროულად, განისაზღვრება აფთიაქის ვალდებულებაც – ფარმაცევტმა მედიკამენტის შესაძენად მისულ მომხმარებელს უნდა შესთავაზოს ექიმის მიერ გამოწერილი გენერიკის შესაბამისად, „პოზიტიურ სიაში“ შემავალი 3 ყველაზე დაბალი ფასის მედიკამენტი, ხოლო, მომხმარებელი თავად გადაწყვეტს, რომელი მედიკამენტი შეიძინოს.
– რას ემსახურება სამინისტროს ინიციატივა? როგორია სამინისტროს მოლოდინი, რას გამოიწვევს გენერიკული მედიკამენტების გამოწერის ვალდებულების შემოღება?
– გენერიკებით გამოწერის გადაწყვეტილება ჯანდაცვის სამინისტროს ინიციატივით დაწყებული რეფორმის და ერთიანი სამოქმედო გეგმის ერთ-ერთი კომპონენტია. ამავე რეფორმის ნაწილია, თურქეთის ბაზრიდან ფარმაცევტული პროდუქტის გამარტივებული შემოტანის პროცედურის შემოღება და ონლაინ რეცეპტის გამოწერის ვალდებულებაც.
ზოგადად, რეფორმის მიზანს წარმოადგენს ფარმაცევტული სფეროს გამჭვირვალობის, მოსახლეობისთვის ხარისხიანი, ეფექტური, უვნებელი და ხელმისაწვდომი მედიკამენტების უზრუნველყოფა. ბუნებრივია, ხელმისაწვდომობაში იგულისხმება მედიკამენტის ფასიც.
ამ რეფორმის ფარგლებში, ბევრი ელემენტია გათვალისწინებული, მაგალითად, GMP და GDP მოთხოვნის ვალდებულებების განსაზღვრა, როგორც ადგილობრივ ბაზარზე ოპერირებადი კომპანიებისთვის, ასევე იმპორტირებული მედიკამენტებისთვის. როგორც უკვე აღვნიშნე, პრემიერმინისტრის ინიციატივით ,,გაიხსნა“ თურქეთის ბაზარი, თურქეთის რესპუბლიკა შეტანილი იქნა აღიარებითი ქვეყნების სიაში, გამარტივდა წამლის რეგისტრაციისთვის წარმოსადგენი დოკუმენტაციის ნუსხა და შემცირდა რეგისტრაციის ვადები როგორც აღიარებითი რეჟიმით რეგისტრაციის, ასევე პარალელური იმპორტით განსხვავებული შეფუთვა-მარკირებით პროდუქტის დამატების შემთხვევაში, განისაზღვრა უწყებრივ რეესტრში ფარმაცევტული პროდუქტის პროაქტიულად შეტანის წესიც. თურქეთის რესპუბლიკიდან საქართველოში, უკვე 200-ზე მეტი მედიკამენტია იმპორტირებული. აღნიშნული პროცესის შედეგად, მედიკამენტების ფასი 60-80%-ით გაიაფდა.
– იმის გათვალისწინებით, რომ საქართველოში საკმაოდ ბევრი მედიკამენტია, პირველი ეტაპისთვის, გენერიკული მედიკამენტების გამოწერა რა სახის პრეპარატებზე იქნება შესაძლებელი? არის თუ არა წინასწარ დადგენილი მედიკამენტების სპეციალური ნუსხა?
– დღეის მდგომარეობით, საერთაშორისო არაპატენტირებული დასახელებით გამოიწერება პირველი (ფსიქოტროპული და მასთან გათანაბრებული) და მეორე ჯგუფისთვის მიკუთვნებული ფარმაცევტული პროდუქტი, გარდა ცალკეული გამონაკლისებისა. გამონაკლისს წარმოადგენს კომბინირებული სამკურნალო საშუალებები, ვიწრო თერაპიული ინდექსის მქონე ნივთიერებები და სახელმწიფო პროგრამების ფარგლებში გათვალისწინებული მედიკამენტები. ამ შემთხვევებში, ექიმი ფარმაცევტულ პროდუქტს გამოწერს სავაჭრო (ბრენდული) დასახელებით.
– საზოგადოებაში არის მოლოდინი, რომ გენერიკული რეცეპტების დანერგვით, ექიმებისა და ფარმაცევტების მხრიდან არაკეთილსინდისიერ მარკეტინგს, წამლებზე ფასების ხელოვნურ ზრდას და მსგავსი სახის რისკს ავიცილებთ. როგორ გააკონტროლებს ჯანდაცვის სამინისტრო გენერიკული მედიკამენტების გამოწერის ახალ წესს?
– გეთანხმებით, რომ გენერიკული დასახელებით წამლის გამოწერა მაქსიმალურად აგვაცილებს იმ რისკებს, რომლებიც უკავშირდება ცალკეული ბრენდული მედიკამენტების ლობირებას, არაკეთილსინდისიერ მარკეტინგს და წამლებზე ფასების ხელოვნურად ზრდას. ამასთან, გაიზრდება კონკურენცია ფარმაცევტულ ბაზარზე , რაც, ასევე, პოზიტიურად აისახება მედიკამენტების ღირებულებაზე.
თუ გავავლებთ პარალელს სხვა ქვეყნებთან, შეერთებულ შტატებში გამოწერილი 10 რეცეპტიდან 9 გენერიკურ მედიკამენტებზე მოდის. გენერიკული მედიკამენტების ხელმისაწვდომობის გაზრდა ხელს უწყობს ბაზარზე კონკურენციის შექმნას, რაც შემდგომში ხელს უწყობს მკურნალობის უფრო ხელმისაწვდომობას და გაზრდის ზოგადად, ჯანდაცვის ხელმისაწვდომობას მეტი პაციენტისთვის. რაც შეეხება ევროპის ქვეყნებს, საერთაშორისო დასახელებებით გამოწერა სავალდებულოა ისეთ ქვეყნებში, როგორიცაა საფრანგეთი, საბერძნეთი, ესპანეთი, გაერთიანებული სამეფო, ნიდერლანდები და სხვა, გენერიკების ჩანაცვლება სავალდებულოდ ითვლება ისეთ განვითარებულ ქვეყნებში როგორიცაა ბელგია, დანია, საფრანგეთი, საბერძნეთი, იტალია, პორტუგალია, შვედეთი, ესპანეთი,ნიდერლანდები, გაერთიანებული სამეფო და სხვა ქვეყნები.
ელექტრონული რეცეპტის სისტემა უზრუნველყოფს ფარმაცევტული პროდუქტის გამოწერა განხორციელდეს მხოლოდ იმ მოთხოვნების შესაბამისად, რაც განსაზღვრულია კანონმდებლობით. ექიმი, სისტემის საშუალებით, გამოწერს წამალს მხოლოდ საერთაშორისო დასახელებით, ხოლო ბრენდული დასახელებით გამოწერა შესაძლებელია იქნება გამონაკლის შემთხვევაში. ექიმის, ელექტრონული სისტემის საშუალებით, წამლის სხვა ფორმით გამოწერას ვერ უზრუნველყოფს.
დამატებით აღვნიშნავ, რომ ელექტრონული სისტემა საშუალებას მოგვცემს განხორციელდეს სტატისტიკური ინფორმაციის ანალიზი, ამ მიზნით, სამინისტროს შემუშავებული აქვს ანალიზისთვის მიზანმიმართული ინდიკატორები, რომლის მიხედვითაც მოხდება გენერიკული მედიკამენტების გამოწერის და გაცემის პროცესის შეფასება.
– შეუწყობს თუ არა ელექტრონული სისტემა ხელს ჭარბი რაოდენობით მედიკამენტების გამოწერის კონტროლს?
– ჭარბი რაოდენობით მედიკამენტის დანიშვნაზე კონტროლის ერთ-ერთი ბერკეტი ელექტრონული სისტემაა. აქამდე არსებული პრაქტიკის მიხედვით, არც ექიმს და არც ფარმაცევტს ჰქონდათ ინფორმაცია პაციენტზე დანიშნული მედიკამენტების სრული ჩამონათვალის შესახებ. მონიტორინგის და შეფასების საშუალება არ გააჩნდა არც სამინისტროს.
ერთდროულად 5 დასახელებაზე მეტი მედიკამენტების მიღება განიხილება, როგორც პოლიფარმაცია. გასათვალისწინებელია ისიც, რომ ჭარბი რაოდენობის მედიკამენტების მიღებისას იზრდება გვერდითი ეფექტებისა და სამკურნალო ნივთიერებების შეუთავსებლობის რისკი, რამაც შესაძლოა პაციენტის ჰოსპიტალიზაციაც კი გამოიწვიოს. პრობლემა არსებობს ევროკავშირის ქვეყნებშიც, დადგენილია, რომ ყოველი 20 რეცეპტიდან 1 შეიცავს შეცდომას მედიკამენტების რაოდენობის მიმართულებით. ელექტრონული სისტემის საშუალებით, ექიმიც და ფარმაცევტიც უფლებამოსილია ყურადღება გაამახვილოს პაციენტისთვის დანიშნულ ყველა მედიკამენტზე და მათი მიღების წესებზე. ექიმის დანიშნულების გადამოწმება, სისტემის საშუალებით, დამატებით უზრუნველყოფს მკურნალობის მაღალ ხარისხს.
– როგორც ცნობილია, ფსიქოტროპული მედიკამენტების გამოწერა მხოლოდ ელექტრონული ფორმით იქნება შესაძლებელი, რაც მონიტორინგის შესაძლებლობას გააუმჯობესებს. რა დადებით ეფექტს მოახდენს აღნიშნული ცვლილება და შემცირდება თუ არა ფსიქოტროპული საშუალებების თვითნებურად, არამიზნობრივად მოხმარება?
– ფარმაცევტული ბაზრის რეგულირების რეფორმის ფარგლებში განხორციელებული ცვლილებების შედეგად, ამ ეტაპზე ელექტრონულ რეცეპტზე გამოწერას და მის საფუძველზე გაცემას ექვემდებარება ორივე ჯგუფის ფარმაცევტული პროდუქტი, გარდა ნარკოტიკული საშუალებებისა. ნარკოტიკული საშუალებებისთვის სავალდებულო ელექტრონული რეცეპტის ვალდებულება რეფორმის შემდეგი ეტაპია.
მკაცრდება ფსიქოტროპული და მასთან გათანაბრებული მედიკამენტის გამოწერის წესი. ამ ჯგუფის პრეპარატების რეცეპტი მატერიალური სახით (ქაღალდზე) აღარ გაიცემა და მისი გამოწერაც მხოლოდ ელექტრონული ფორმით მოხდება. ფსიქოტროპული მედიკამენტები დაუშვებელია ექიმის დანიშნულების გარეშე გაიცემოდეს, უკონტროლო მოხმარება და თვითმკურნალობა სავალალო შედეგს იწვევს.
საქართველოში ფსიქოტროპული მედიკამენტების მიმოქცევაზე გამკაცრებული წესები მოქმედებს, წამლების შეძენა ექიმის მიერ გამოწერილი რეცეპტის გარეშე აკრძალულია, თუმცა მატერიალური ფორმის რეცეპტით, პროცესის გაკონტროლება გარკვეულ სირთულეებთანაა დაკავშირებული. ელექტრონული რეცეპტების საშუალებით, შესაძლებელი გახდება, როგორც მედიკამენტების გამცემი ფარმაცევტული დაწესებულებების, ასევე რეცეპტის გამომწერი ექიმების მუდმივი მონიტორინგი.
რეფორმა ითვალისწინებს ასევე, ფსიქოტროპული მედიკამენტების ბრუნვის ერთიანი სურათის გადატანას მატერიალურიდან ელექტრონულ ფორმატზე- მედიკამენტის ქვეყანაში შემოტანიდან -პაციენტზე გაცემამდე, რაც გაამარტივებს ზედამხედველობას და კონტროლს ფარმაცევტული პროდუქტის მიმოქცევის სრულ პროცესზე.
აღნიშნულ რეფორმასთან დაკავშირებით „კვირა“ „ავერსის“ სააფთიაქო ქსელის დირექტორს, ეკა ბურძენიძესაც ესაუბრა და მისი მოსაზრება მოისმინა.
– როგორ შეაფასებდით ჯანდაცვის სამინისტროს ინიციატივას, არის თუ არა რაიმე ხარვეზი და რა უპირატესობები ექნება მას აქამდე არსებულ ვითარებასთან შედარებით?
– მივესალმებით ჯანდაცვის სამინისტროს მიერ ინიცირებულ პროექტს ელექტრონულ რეცეპტებთან დაკავშირებით. ექიმის მიერ გამოწერილი გენერიული დასახელების მიხედვით პაციენტი შეძლებს თავად შეარჩიოს მისთვის სასურველი პოზიცია მწარმოებლის და ფასის გათვალისწინებით. ჩვენი მხრიდან აღნიშნული პროცესი ტექნიკურად სრულად გამართულია. მომსახურება ხორციელდება ხარვეზების გარეშე.
ვფიქრობთ, რომ ელექტრონულ რეცეპტებთან დაკავშირებული ცვლილებები დადებით გავლენას მოახდენს ფარმაცევტულ ბაზარზე.
– გაქვთ თუ არა მოლოდინი, რომ ბაზარზე კონკურენციის გაზრდა ხარისხიანი მედიკამენტების ზრდას და ფასების დარეგულირებას გამოიწვევს?
უხარისხო პოზიცია ავერსის სააფთიაქო ქსელში არასდროს ყოფილა. ყველა პოზიციის ხარისხი კონტროლირებადია როგორც მწარმოებლის ისე ჯანდაცვის სამინისტროს მხრიდან. რაც შეეხება ფასებს, თურქული ბაზრის გახსნის შემდეგ შესაძლებელი გახდა ათეულობით ყველაზე მოთხოვნად პოზიციაზე ფასების მნიშვნელოვნად შემცირება.
ჯანდაცვის სამინისტროს რეფორმას დადებითად აფასებს რესპუბლიკური საავადმყოფოს ემერჯენსის ექიმი, ხათუნა ისაევაც.
– თქვენი შეფასებით, რამდენად შეუწყობს ხელს ჯანდაცვის სამინისტროს ახალი ინიციატივა მოსახლეობის ხარისხიანი და ხელმისაწვდომი მედიკამენტებით უზრუნველყოფას?
– მიმაჩნია, რომ ელექტრონულ რეცეპტში ექიმმა არ უნდა მიუთითოს, რომელი მედიკამენტი შეიძინოს მომხმარებელმა ვგულისხმობ სავაჭრო დასახელებას. არჩევანის უფლება უნდა ჰქონდეს პაციენტს – რომელი სავაჭრო დასახელების და, შესაბამისად, ბიუჯეტის მედიკამენტს შეიძინოს. აგრეთვე, არსებობს ფარმაცევტული კომპანიებისა და ექიმის შორის გარიგება, რომელიც მოიცავს მხოლოდ გარკვეული სავაჭრო დასახელების მედიკამენტის დანიშვნას შესაბამისი ანაზღაურების სანაცვლოდ.
რაც შეეხება ფსიქოტროპული მედიკამენტების ელექტრონულად გამოწერის შესახებ, მიმაჩნია, რომ იქნება გამჭვირვალე და, შესაბამისად, მკაცრად კონტროლირებადი.შემცირდება არამიზნობრივი გამოყენება და, აგრეთვე, პაციენტისთვის უფრო კომფორტული იქნება ვიდრე მატერიალური სახით გაცემული.
გენერიკული რეცეპტების სისტემაზე გადასვლით ექიმისთვის არ მგონია, რამე შეიცვალოს, ვინაიდან მთავარი არის ის მედიკამენტი მიიღოს პაციენტმა რაც არის დანიშნული მის მიერ. მთავარი ასპექტი არის მედიკამენტის ხარისხი და შესაბამისად პაციენტის კეთილდღეობა.
