„ჩემს საქართველოს ვაჩუქო მინდა მონატრებული კაცის სიმღერა“… – იუზა მოშიაშვილი 60 წლისაა
პოპულარული მომღერალი იუზა მოშიაშვილი 60 წლისაა. იგი ისრაელში გასული საუკუნის 70-იან წლებში ავიდა, მაგრამ დღემდე საქართველოს მეორე სამშობლოდ მიიჩნევს. მსოფლიოს უამრავი ქვეყნის სცენაზე მდგარა, და ყველგან ქართული ჰანგების პოპულარიზაციას ეწეოდა… გთავაზობთ იუბილარი მომღერლისადმი ჟურნალისტ ლეილა ნოდიას მისალოც წერილს.
ვაჰ, რა უცებ გაპარულა, ამ ცხოვრების წუთები… – ხმატკბილად მღერის ისრაელსა და საქართველოში (და არა მარტო) ფრიად პოპულარული მომღერალი იუზა მოშიაშვილი და მეგობრების, ახლობლების, მსმენელების სიყვარულით გარემოცული, ნაბიჯ-ნაბიჯ, თავაწეული, კაცურად მოუყვება ამ წუთისოფლის ულევ გზა-შარას.
…თოვლით გადაპენტილ ახალი წლის ღამეს დაიბადა ფიფქივით თეთრი ბიჭი, ციალა და სიმონ მოშიაშვილების ცხოვრების იმედად, ქუთაისში, ებრაელთა უბანში. მშობლებს იოსების, სოსოს დარქმევა უნდოდათ, ძალიან ახლობლის სახელის უკვდავსაყოფად, მაგრამ ნათესავმა დაარქვა თავის ბავშვს, და ამიტომ – იუზა დაარქვეს. იზრდებოდა იუზიკი (მოფერებით ასე ეძახდნენ) ულამაზეს დაიკო ნაილისთან ერთად უზრუნველად, სითბოთი და ალერსით განებივრებული, ჯერ აზერბაიჯანის, შემდეგ კი წერეთლის ქუჩაზე, ორსართულიან, ლამაზ სახლში.
მშობლებმა ქუთაისის მეათე, რუსულ საშუალო სკოლაში შეიყვანეს. საბჭოეთის ხანა იდგა და რუსულის ცოდნა გამოადგებათ ბავშვებსო, – იფიქრეს. იმ საბჭოთა ხანამ ტკივილიც მიაყენა მათ ოჯახს. აქაოდა ებრაელები თავიანთი მოძმის ციხიდან დასახსნელად არაფერს დაიშურებენო, პატიოსნებსაც იჭერდნენ ხოლმე. ბ-ნი სიომაც მოჰყვა ამ გაუგებრობაში – თავაზიანობით, წესიერებით, ზრდილობით მთელ ქუთაისში განთქმული კაცი. დანაღვლიანდა ყველა. სევდა ჩაუდგათ ბავშვებს თვალებში. მედგრად იდგა დედა, ქ-ნი ციალა, ოჯახის დედაბოძად, ექვსი წელი გარბოდა გაკვეთილების შემდეგ იუზა რკინიგზის სადგურისკენ, იქნებ, პაპიკო ჩამოჰყვეს მატარებელსო…
ერთ სისხამ დილას იუზას ძილში ჩაესმა სახლის კიბეებზე ამომავალი მამის ნაბიჯების ხმა. ღამისპერანგის ამარა, ფეხშიშველა გავარდა გარეთ და კისერზე ისე ჩამოეკიდა, რომ დიდხანს ვერ ჩამოსვეს. ნელ-ნელა ცხოვრება კალაპოტში ჩადგა.
…70-იან წლებში დიდი ალია დაიწყო. დაიძრა ებრაელობა აღთქმული მიწისკენ. ახდა მათი საუკუნეებს გამოტარებული ოცნება და ღაღადი – თუ დაგივიწყო იერუშალაიმ… ლამის მთელი ქუთაისი შემოირბინა მაშინ 15 წლის ბიჭმა. ემშვიდობებოდა ქუთათურებს, დიდს და პატარას, სკოლას, თეთრ ხიდს, რიონის ნაპირებზე დაგდებულ ლოდებს, ხეებს და ყვავილებს… იმახსოვრებდა, რასაც ხედავდა. კარგად ვერც კი ხვდებოდა, სად მიდიოდნენ, რატომ ტოვებდნენ საყვარელ ადგილებს, შეჩვეულ გარემოს, მშობლიურ სახლ-კარს…
და აი, ამოვიდნენ, იხილეს ისრაელის წმინდა მიწა, თითოეული ებრაელისთვის სალოცავი იერუშალაიმი… მაგრამ ირგვლივ არაფერი, მხოლოდ მოყვითალო ქვიშა… ამაზე კარგად თქვა ერთხელ შიმონ პერესმა, ისრაელის მეეცხრე პრეზიდენტმა: ,,ჩვენ ვოცნებობდით ჩვენს მიწაზე, მაგრამ მიწა, რომელიც ჩვენ გვერგო, არ იყო საოცნებო… აღმოსავლეთში არსებობს ნავთობის ქვეყნები და წმინდა ქვეყნები. ჩვენი ქვეყანა კი აბსოლუტურად წმინდა იყო… რამეთუ, არაფერი არ ჰქონდა“.
ჩვენს იუზას სიგიჟემდე ენატრებოდა ვარდებსა და გვირილებში გახვეული ქუთაისი, ერთხელაც, ვერ სძლია ტკივილს და ხმას უჩვეულოდ აუწია: წამიყვანეთ ჩემს ქალაქში, იქ სახლიც გვაქვს, ყველას ვიცნობთ, წყალიც არის და მწვანე ხეებიც, აქ რა მინდაო…
დედას თვალები გაუფართოვდა, მამას შუბლი შეეჭმუხნა. სიომამ ბიჭი სკამზე მშვიდად დასვა: დაიმახსოვრე, პაპიკო, ჩვენ ამ დღეს საუკუნეები ველოდით, გვეღირსა ჩვენი ისტორიული სამშობლო და ამ მონაპოვარს გაფრთხილება უნდა. არ არის ადვილი აქ თავის დამკვიდრება. პირველი სიტყვა, რაც ჩვენ ივრითზე მოვისმინეთ იყო – სავლანუთ, მოთმინება. მხოლოდ მოთმინება, შრომა და სიყვარული გადაგვარჩენს. ქვეყანა ჩვენ, ხალხმა უნდა ავაშენოთ, ეს უდაბნო ჩვენ, ებრაელებმა უნდა ავაყვავოთ და ახალი ტექნოლოგიებით ავაშენოთ ძლიერი, დაცული, მდიდარი, ლამაზი სახელმწიფო.
მშობლების ეს შეგონება მის ცნობიერებაში უფრო განმტკიცდა, როცა ისრაელის არმიაში გაიწვიეს. ერთხანს უნივერსიტეტში, დიპლომატიურზე ფიქრობდა სწავლის გაგრძელებას, მაგრამ ჯერ კიდევ არ იყო ოჯახი საამისოდ მოძლიერებული ფინანსურ-ეკონომიურად და მცირე ბიზნესი წამოიწყო – საიუველირო მაღაზია გახსნა იერუსალიმში.
სრულიად ახალგაზრდა დაოჯახდა უმშვენიერეს ჟანა იაკობაშვილზე. ჯერ ვაჟი შეეძინათ, იგალი, რამდენიმე წელში სიგალითის დაბადებით გაიხარეს. შემდეგ აშდოდისკენ გამოუწიათ გულმა და ყველანი აშდოდში დასახლდნენ.
იზრდებოდნენ ბავშვები, სწავლობდნენ. პირველი სიგალითი გათხოვდა, ძალიან კარგ, ჭკვიან ბიჭზე, ექიმ შოთა მუსაევზე, მერე იგალი დაქორწინდა ულამაზეს მეიტალ მოძღვრიშვილზე. ახლა იუზას და ჟანას ექვსი შვილიშვილი ჰყავთ – სამი ბიჭი და სამი გოგო – მაიკელი, დეივიდი, რაფაელი, ლიანი, ადელი და ემილი. იმრავლოს და იხაროს მათმა უტკბილესმა ოჯახმა, ძლიერმა გენმა და შთამომავლობამ.
წლების განმავლობაში, ოჯახთან, ახლობელ-მეგობრებთან და აღთქმულ მიწასთან ერთად, რაც იუზა მოშიაშვილის სულსა და გულს ყოველთვის ათბობდა, ესალბუნებოდა და საქართველოს სიყვარულთან აბრუნებდა, ეს ქართული სიმღერა იყო. დღესაც სიმღერაა მისი ჰობიც, ცხოვრებაც, ტრფიალიც, სიყვარულიც და აღმაფრენაც.
ახალგაზრდობაში ხშირად დადიოდა გასტროლებზე. რამდენიმე ძალიან ცნობილ ანსამბლშიც მღეროდა. სიმღერ-სიმღერით მოიარა მსოფლიოს უამრავი ქვეყანა, ყველგან ქართული ჰანგების პოპულარიზაციას ეწეოდა და მსმენელთა მოთხოვნაც ეს იყო, რადგან ისე ტკბილად, უაქცენტოდ, გულმხურვალედ, ხავერდოვანი ხმით იშვიათად თუ მღეროდა ვინმე. სოლისტიც იყო და წამყვანის როლსაც ირგებდა, სიტყვაკაზმულობით და ენამზიანობით გამოირჩეული. სადაც კი კარგი, პროფესიონალი მომღერალი იყო და არის, ყველასთან მეგობრობდა და მეგობრობს. მათ ჩამოთვლას ვერ დავიწყებ, რადგან ბევრნი არიან და ამაზე მისი ფოტოებისა და სოციალური ქსელის გადახედვაც კმარა.
როგორც მომღერალი, იუზა მოშიაშვილი ძალიან პრეტენზიულია. ყველას დაწერილს და არც ყველა სიმღერას არ იმღერებს, რაც უნდა ეხვეწო.
ამიტომაც არის მისი რეპერტუარი დახვეწილი და გემოვნებიანი. ფანოღსაც მღერის, ქალაქურსაც და კლასიკურსაც, და ყველაფერ ამას თავისებური ხიბლით.
იუზა ძალიან დიდ ყურადღებას აქცევს სიმღერის ტექსტს. ის ყოველთვის ვიღაცას ან რაღაცას უმღერის, თითქოს ეფერება, ეალერსება სიმღერით. მონატრებულ საქართველოს აბა, ამაზე უკეთ, სხვანაირად, როგორ უნდა უმღერო:
,,ძველი დარდი რომ შემომიჩნდება, ფიქრით გადაღლილს, სევდამორეულს,
მე ვეფერები ჩემს საქართველოს, ახლობელსა და თანაც შორეულს…
ერთი დარდი მაქვს, დარდი მალული, ეს გული ასე რომ ამიძგერა,
ჩემს საქართველოს ვაჩუქო მინდა, მონატრებული კაცის სიმღერა…‘‘
ან ქუთაისზე დაწერილ ამ ლექსს და სიმღერას როგორ არ გაითავისებდა ქუთაისზე უსაზღვროდ შეყვარებული ქუთაისელი ებრაელი ბიჭი:
,,ალბათ, ბევრჯერ მოგიგონებ, ქუთაისო, მე ხომ შენი მეხოტბე და სტვირი ვარ,
არასოდეს არ გაგცვლიდი არავისზე, მაგრამ რა ვქნა, ისრაელში მივდივარ….
ქუთაისო, ქუთაისო, გული მწყდება, მაგრამ მაინც მიხარისო,
ქუთაისო, ქუთაისო, მივდივარ და მიტომაც ვარ უხალისოდ“…
რა თქმა უნდა, ძნელია, სიმღერით თქმული, სიტყვებით გადმოგცეთ. იმდენად კარგად ვიცნობ იუზას, მის ოჯახს, მშობლებს, მეგობრებს, კიდევ ბევრი რამ მრჩება უთქმელი, მაგრამ, რომელი სტატია დაიტევს იმდენს. მხოლოდ რამდენიმე სტრიქონს ლექსად თქმულს, მაინც გეტყვით, რომელიც საიუბილეოდ, სიურპრიზად მიუძღვნა ქართულ-ებრაულ ურთიერთობებში გამორჩეულად საყვარელ მომღერალს იუზა მოშიაშვილს პოეტმა მიმოზა ცანავამ:
,,…თურმე დაგათოვა თმებში, წლები გეფერება კრძალვით,
სავსე შემოდგომას ჰგავხარ. წრფელი სიყვარულის ალით…
ერთად გაგვივლია შარა, ერთად გვიცხოვრია მშვიდად,
რწმენით გადებულა მტკიცედ, დიდი სიყვარული ხიდად…
შენ ხომ სიმღერა ხარ წრფელი, განთებს ქუთათური დილა,
სადაც გამოჩნდები, იქ ხომ ყველგან ხალისია, თბილა.
ძმაო, დაგილოცავ ოჯახს, იმ შენს ულამაზეს ბუდეს,
ამ ჩვენს მზით ნაფერებ გრძნობას ფუძედ ერთგულება უდევს.
ჩემს ტკბილ საქართველოს მუდამ დღესასწაულივით შვენი,
შენი დღეგრძელობა იყოს, მრავალჟამიერი შენი!“
ლეხაიმ, მრავალჟამიერ, ჩემო იუზა, იბედნიერე შენი ლამაზი ოჯახით და საყვარელი ხალხით. გვახარე და გვაბედნიერე ჩვენც, შენი მეგობრები, შენი სიმღერის მოტრფიალენი. შენ ხომ ჯერ მხოლოდ ნახევარი ცხოვრების გზა გალიე, წინ მეორე სამოცი წელია, რადგან, თქვენში ხომ ასე იციან დალოცვა: ად მეა ვე ესრიმ! და არ დაიკლო არც ერთი დღე და წუთი, ძმაო. როგორც შენს ერთ-ერთ სიმღერაშია: მოვეფეროთ ერთმანეთს და ვიყოთ უბერებელი…
ლეილა ნოდია,
სრულიად საქართველოს რუსთაველის საზოგადოების
ქართულ-ებრაულ ურთიერთობათა ხელმძღვანელი