დოის ამბავი – „ფსკერზე“ აღმოჩენილი ადამიანებისა
ამაოებათა ამაოება არის ამაოება!
ერთ მშვენიერ დღეს, შეიძლება აღმოჩნდეთ გაბრდღვიალებული დარბაზიდან – ნაგავსაყრელზე!
ერთ მშვენიერ დღეს, ნაგავსაყრელზე, შეიძლება სანატრელი გაგიხდეთ ლუკმა პური და წვეთი წყალი!
ერთ მშვენიერ დღეს შეიძლება მიხვდეთ, რომ მთავარი აღარ გაქვთ – ამ ყველაფრის შეცვლის, ამ ყველაფერთან გამკლავების – თავი, სურვილი და უნარი!
და ერთ მშვენიერ დღეს აღმოაჩენთ, რომ მხოლოდ საკუთარი გამოფიტული სხეული შეგრჩათ, ძონძების ამარა!
ასე, რომ, ამ მშვენიერ საღამოს, ჩამობრძანდით ქვემოთ, ჩვენთან და ვნახოთ ამბავი… ამბავი „ფსკერზე“ აღმოჩენილი ადამიანებისა!
სპექტაკლი „ფსკერზე“ ვასო აბაშიძის სახელობის მუსიკისა და დრამის თეატრში დავით დოიაშვილმა მაქსიმ გორკის პიესის მიხედვით დადგა.
– რატომ აირჩიეთ მაინცდამაინც დღეს ეს თემა?
– საერთოდ, ყველა რეჟისორს აქვს 10-15 პიესა, რომლის დადგმაც ცხოვრებაში უნდა. ეს წლების განმავლობაში გროვდება, რომლებიც უფრო ბავშვურ შთაბეჭდილებებს უკავშირდება, როცა პირველად ვკითხულობდი ამ პიესებს და ჩემში გარკვეულ ემოციებს, გრძნობებს იწვევდა. ნელ-ნელა ვცდილობ ამ სურვილის განხორციელებას. ეს პიესა ჩემთვის სწორედ ერთ-ერთი მათგანია.
რატომ დღეს? იმიტომ, რომ ის მდგომარეობა, რომელშიც დღეს მე, ჩემი მეგობრები, ახლობლები, ზოგადად, საზოგადოება ვიმყოფებით, მაგონებს ფსკერს. მე კი ვფიქრობ, რომ ამ პროცესში მნიშვნელოვანია დიაგნოზის დასმა. თუ, ჩვენ, ყველა მივხვდებით, რომ ვართ ფსკერზე, ალბათ უფრო ადვილი იქნება გამოსავლის გზების ძიება.
– სპექტაკლი ძალიან მცირე დროში დაიდგა. თუ, მაყურებლის აზრს გავითვალისწინებთ, ეს სპექტაკლიც ერთ-ერთი წარმატებულია. რისკი იყო?
– ცოტა მძიმე ზაფხული მქონდა. ვიყავით შექსპირის ფესტივალზე, შემდეგ უნგრეთში დავდგით სპექტაკლი „ზაფხულის ღამის სიზმარი“. მხოლოდ ორი კვირა გვქონდა ამ სპექტაკლზე მუშაობისთვის და დაახლოებით ათ დღეში დავდგით.
დიდხანს ვფიქრობდი, დამედგა თუ არა, რადგან პიესა რთულია. გარდა ამისა, მინდოდა ჩემი, როგორც რეჟისორის ხელი არ დატყობოდა სპექტაკლს და ძირითადი ყურადღება მთლიანად არტისტებზე გადამეტანა. მართალია, როგორც რეჟისორი, ამას ვერ ვახერხებ, ცოტა მეტიჩარა ვარ, მაგრამ მე მიხარია, რომ მყავს დასი, რომელიც მომყვება და რომელსაც თითოეული სიტყვა ესმის. ესენი არიან ის ბავშვები, რომლებიც რვა წლის წინ, ჩემი თეატრში მოსვლის დღიდან მოვიდნენ. ბავშვები, რომლებიც მოვიყვანე იმიტომ, რომ ეთამაშათ „რომეო და ჯულიეტა“, ახალგაზრდა გმირები, აღმოვაჩინე, რომ გაიზარდნენ და პროფესიონალები არიან. მიხარია, რომ დასმა ეს სირთულე დასძლია.
რისკი იყო პიესის აღება. მასალა თვითონ ძალიან მძიმეა და მას თავისი ისტორიული მემკვიდრეობა აქვს. ისტორიულად დღემდე არის მოსული ის გორკი, რომელიც საბჭოთა კავშირმა შეფუთა და მიაკრა ის „იარლიყი“, რაც უნდა მიეკრა. ეს პიესა 1902 წელს დაიწერა და მას არანაირი შეხება არ აქვს იმ გორკისთან, რომელზეც ჩვენ დღემდე ვლაპარაკობთ. ეს არის ნიცშეს გავლენით დაწერილი პიესა და ამ კუთხით გორკის დანახვა, ჩემი აზრით, საინტერესოა.
– როგორც ვიცი, საერთოდ, თქვენი ყველა სპექტაკლი, მცირე დროში დაიდგა, მაგრამ ყველა სპექტაკლი წარმატებულია…
– ძირითადად, დროის ფაქტორია. დრო არასდროს არ მაქვს. მაგრამ არ მიყვარს მსახიობის წვალებაც. გამოცდილებამ მაჩვენა, რომ, რაც უფრო ბევრს ვმუშაობ მსახიობთან, უფრო მეტად უჭირს სცენამდე იმის მიტანა, რასაც რეპეტიციების დროს ხარჯავს. იმიტომ, რომ იღლება. ეს კი მისი ბრალი არ არის. თუ სპორტის თვალით შევხედავთ, მწვრთნელმა კარგად უნდა იცოდეს, როგორ გაანაწილოს დრო, ზუსტად უნდა იცოდეს, რა დროს, რა გააკეთოს, როგორ მიიყვანოს გამარჯვებამდე თავისი სპორტსმენი. ამიტომ, თუ, გყავს კარგი დასი, მსახიობები აქტიურად არიან ჩართულნი და მოგყვებიან, მაშინ მას ბევრი მუშაობა არ სჭირდება.
ბევრი წარუმატებელი სპექტაკლიც მქონია და მათ უფრო ბევრი უსწავლებიათ ჩემთვის. ვფიქრობ, სწორედ წარუმატებელი სპექტაკლებია განვითარების სერიოზული ეტაპი. ჩემთვის მთავარია, ვგრძნობდე პროგრესს, რომ სწორად მივდივარ. ვცდილობ, გავაკეთო თეატრალური ენა, რომელიც ყველასთვის გასაგები იქნება.
ჩემმა მეგობარმა დიმა ღვთისიაშვილმა შემომთავაზა მოზარდმაყურებელთა თეატრში სპექტაკლის დადგმა. ძალიან ბევრს ვფიქრობ ამ წინადადებაზე. ვთვლი, რომ ყველაზე სერიოზული მაყურებლები ბავშვები არიან და ყველაზე რთულია საბავშვო სპექტაკლის დადგმა. ბავშვებს მხოლოდ იმ შემთხვევაში სჯერათ, როცა სიმართლის მარცვალს ხედავენ. რთულია მათი მოტყუება. სიმართლის მიღწევა სცენაზე კი ძალიან რთულია.
– ერთ-ერთ ინტერვიუში თქვით, რომ დაიღალეთ პოლიტიკით, მაგრამ მაინც დგამთ პოლიტიკურ სპექტაკლებს…
– ზოგადად, ვცდილობ, გავექცე პოლიტიკას, რადგან უფრო საინტერესო რაღაცები არსებობს. მაგრამ მე ვარ ამ ქვეყნის მოქალაქე და მიმდინარე პროცესები ჩემზეც მოქმედებს, მეტ-ნაკლებად მტკივნეულია. გარკვეული დისტანციიდან ყოველთვის ვცდილობ, თვალი ვადევნო და მივიღო მონაწილეობა იმ პროცესებში, რაც ქვეყანაში ხდება. მე მაინტერესებს ადამიანების ბედი გარკვეულ პოლიტიკურ სიტუაციაში. ხშირად ვსარგებლობ საზოგადოებრივი ტრანსპორტით, რომ გავიგო რა უჭირთ ადამიანებს, რას ფიქრობენ ისინი. ხშირად მივდივარ, ჩემს მხატვართან ერთად ბაზრობაზე, ვიღებ ფოტოებს, რომ რეალობა არ დავკარგო.
როგორც ადამიანი, შორს ვარ იმ აზრისგან, რომ არსებობენ კეთილი ან ბოროტი მეფეები. მეფეები არსებობენ ისეთები, როგორებიც არსებობენ. მათ თავიაანთი ფუნქცია აქვთ. მათ ან უნდა დასაჯონ ან იყვნენ ლოიალურები. არ მაქვს იმის ილუზია, რომ ოდესმე ვიცხოვრებ ისეთ ქვეყანაში, სადაც იქნებიან კეთილი მეფეები. მე იმ ადამიანების კატეგორიას მივეკუთვნები, ვინც ფიქრობს, რომ უნდა შეიქმნას ისეთი სტრუქტურა, არსებობდეს ისეთი კანონი, სადაც მეფეს ბოროტის, ან კეთილის სახელი არ ერქმევა. მან თავისი საქმე უნდა აკეთოს.
– ვისი აზრია ყველაზე მნიშვნელოვანი დოისთვის?
– ბევრი ადამიანის აზრი მაინტერესებს, მაგრამ ყველაზე მნიშვნელოვანი ჩემთვის, ჩემი პედაგოგის – მიშა თუმანიშვილის აზრია. დღეს ძალიან მაკლია ის. მან შენიშვნის მოცემაც კი გენიალურად იცოდა. მოგცემდა ისეთ შენიშვნას, შეიძლება სპექტაკლი მთლიანად თავდაყირა დაგეყენებინა. სამწუხაროდ, ასეთი ადამიანები დღეს აღარ არიან. ბოლო დროს ყოველთვის ვცდილობ, გავიხსენო და ვიფიქრო, რას მეტყოდა იგი.
– რას იტყოდა ბატონი მიშა ფსკერზე?
– მე საერთოდ სოციალური თემატიკა არ მხიბლავს. ვცდილობ, უფრო ამბავი მოვყვე, ვიდრე გავუთანაბრო იმ მდგომარეობას, რაც რეალურად არის. ამიტომ ის მეტყოდა: თუ აკეთებ და აიღე ეს თემა, უფრო მეტად უნდა ამოგეწია, უფრო ღრმად უნდა წასულიყავი, მძაფრად გაგეკეთებინა. მე კი უფრო თეატრალურად ვალამაზებ, ვცდილობ, ვეძებო გამოსავლის გზები და არა უბედურება დავინახო.
– კრიტიკა…
– კრიტიკა აუცილებელია. სამწუხაროა, რომ ჯანსაღი კრიტიკა საქართველოში არ არსებობს, რაც ქართული თეატრისთვის მნიშვნელოვანია. ორი რამ აკლია ქართულ თეატრს: პირველი ის, რომ არ არსებობს სახელმწიფოს ნება. არ არსებობს გაზეთები, ჟურნალები, რომლებიც თეატრს დროს და ადგილს დაუთმობენ. მე ხშირად მიწევს უცხოეთში ცხოვრება და ვიცი, რომ დასავლეთში სპექტაკლის ჩვენების მეორე დღეს ელოდებიან. აინტერესებთ, რას დაწერს პრესა. საქართველოში ამის არათუ კულტურა, ნებაც არ არის. პრესა არის თეატრის წარმატების გარანტია . მეორე: არ არიან პერსონები, ვის აზრსაც საზოგადოება გაითვალისწინებს.
ბოლო ორი წელი თეატრში სპექტაკლების განხილვა გვქონდა. სპექტაკლის პრემიერამდე ვიწვევდით თეატრმცოდნეებს, კრიტიკოსებს, რომ განეხილათ სპექტაკლი. გვინდოდა ყოფილიყო კავშირი თეატრმცოდნეებსა და დამდგმელ ჯგუფს შორის. სამწუხაროდ, ვერანაირი შედეგი ვერ მივიღეთ. თეატრმცოდნეები მოუმზადებლები მოდიოდნენ. თუ ეს არ დარეგულირდა, თეატრი ვერ განვითარდება.
მსმენია კრიტიკა იმ ადამიანებისგანაც, რომლებსაც სპექტაკლი არ უნახავთ. ამის გამო ახალგაზრდობაში ხშირად მქონდა კონფლიქტი, მერე მივეჩვიე, რომ ეს უბრალოდ საქართველოა.
– როგორ დოის არ იცნობენ მსახიობები?
– ყველანაირს მიცნობენ. რთული ხასიათი მაქვს. ჩემთან მუშაობა ადვილი არ არის. შეიძლება ცხოვრებაში ბევრი ნიღაბი მაქვს, მაგრამ არა მუშაობის დროს. ალბათ, უფრო საწყალს არ მიცნობენ.
– საზოგადოებას ეტყოდით რამეს?
– ჩემს სათქმელს ყოველთვის სპექტაკლებით ვამბობ. თუ, ვინმეს ჩემი აზრი აინტერესებს, ჩემი სპექტაკლები უნდა ნახოს.
მზევინარ ხუციშვილი