როგორ აფასებს ობამას ყველაზე ცნობილი ელჩი 2008 წლის აგვისტოს მოვლენებს თავის ახალ წიგნში
2018 წლის ზაფხულში რუსეთში აშშ-ის ყოფილი ელჩის მაიკლ მაკფოლის წიგნი „From Cold War to Hot Peace“ („ცივი ომიდან ცხელ მშვიდობამდე“) გამოქვეყნდა. მაკფოლი, რომელსაც ბარაკ ობამას რუსული პოლიტიკის არქიტექტორს უწოდებენ, 2011 წელს რუსეთში აშშ-ის ელჩად დაინიშნა და ამ პოზიციაზე 2014 წლამდე იმუშავა. ის რუსეთის მთავრობის და სახელმწიფო მედიის განსაკუთრებული კრიტიკის ობიექტი იყო და თანამდებობა ვაშინგტონის და მოსკოვის ურთიერთობის გამწვავების ფონზე დატოვა. ახალ წიგნში დიპლომატი ობამას რუსული პოლიტიკის კრიტიკოსებს პასუხობს და 2008 წლის აგვისტოს მოვლენებსაც აფასებს. გთავაზობთ რამდენიმე ფრაგმენტს ამ წიგნიდან.
„მიუნხენის კონფერენციაზე თავის ცნობილ გამოსვლაში პუტინმა დაგმო აშშ სუვერენიტეტის უპატივცემულობის გამო. თუმცა ამ გამოსვლიდან ერთი წლის შემდეგ, 2008 წლის აგვისტოში პოსტსაბჭოთა საქართველოში რუსი ჯარისკაცების გაგზავნით მან საკუთარი რეკომენდაცია თავად დაარღვია. ის თუ ვინ არის პასუხისმგებელი ამ ექვსდღიანი ომის დაწყებაზე, დღემდე სადავოა. საქართველოს პრეზიდენტმა მიხეილ სააკაშვილმა შეცდომა დაუშვა, როდესაც თავის ჯარს ბრძანება მისცა შეეტია რუსი სამშვიდობოებისათვის სამხრეთ ოსეთის სეპარატისტულ რეგიონში 2008 წლის 7 აგვისტოს. მაგრამ რუსეთს ხაფანგი გამზადებული ჰქონდა: პუტინს სააკაშვილის შეტევა აწყობდა, რათა რუსეთის ინტერვენცია გაემართლებინა. რუსეთის არმიამ საქართველოს ჯარი დაამარცხა. საბედნიეროდ, პუტინმა თბილისზე თავდასხმა გადაიფიქრა, რასაც ძალიან დიდი მსხვერპლი მოჰყვებოდა. თუმცა მან დატოვა სამხედროები აფხაზეთსა და სამხრეთ ოსეთში – რეგიონებში, რომლებმაც ამ მოვლენებიდან მალევე დამოუკიდებლობა გამოაცხადეს“.
გადატვირთვის პოლიტიკის კრიტიკოსების მტკიცებით, ჩვენ რომ საქართველოში ინტერვენციისთვის რუსეთის მთავრობის დასჯა გვეცადა, 2009 წელს მათგან უკეთეს შედეგებს მივიღებდით. მაგრამ რამდენიმე მიზეზის გამო 2009 წლის იანვარში არგუმენტები არა იზოლაციის, შეკავების ან დასჯის, არამედ თანამშრომლობის სასარგებლოდ უფრო არსებობდა, – წერს დიპლომატი.
„პირველ რიგში, ჩვენ გვქონდა რამდენიმე მთავარი საგარეოპოლიტიკური მიზანი, რომელიც მოსკოვთან თანამშრომლობას მოითხოვდა: სტრატეგიული შეიარაღების შემცირებაზე ხელშეკრულების განახლება, ირანის ბირთვული საფრთხე და პაკისტანი, რომელზეც უნდა შეგვემცირებინა დამოკიდებულება, როგორც ჩვენი ჯარისკაცების მომარაგების მარშრუტზე ავღანეთში, რადგან ამ ქვეყნის ტერიტორიაზე კონტრტერორისტულ ბრძოლას ვაფართოებდით.
მეორეც, საქართველო-რუსეთის ომის მიზეზებთან დაკავშირებით ამერიკის მთავრობაში კონსენსუსი არ არსებობდა. როდესაც რამდენიმე წლის შემდეგ რუსეთმა ყირიმის ანექსია მოახდინა, ეჭვები იმის თაობაზე, თუ ვინ იყო დამნაშავე და რამდენად სერიოზული იყო საერთაშორისო დანაშაული, არ არსებობდა და სანქციების და იზოლაციის საკითხების გადაწყვეტაც უფრო იოლი იყო. მაგრამ 2009 წელს, ბევრი ჩემი ახალი კოლეგა აშშ-ის მთავრობაში, მათ შორის ისინიც, ვინც მანამდე ბუშის ადმინისტრაციაშიც მუშაობდა, მიიჩნევდა, რომ ამ ომში თავისი წვლილი სააკაშვილის უგუნურებაც შეიტანა. ერთი წლით ადრე რუსეთ-საქართველოს კონფლიქტის გამო ირანის თემაზე რუსეთთან თანამშრომლობისთვის უარის სათქმელად ჩვენი წამყვანი ლიდერების უმრავლესობა მზად არ იყო.
მესამეც, ბუშის ადმინისტრაციის რეაქცია რუსეთის საქართველოში ინტერვენციაზე საკმაოდ გრილი გახლდათ. თუკი მან არ აამოქმედა სანქციები და იზოლაციაში არ მოაქცია რუსეთი კონფლიქტის დასრულებისთანავე, ჩვენ როგორ გავაკეთებდით ამას რამდენიმე თვის შემდეგ, მით უფრო იმ ფონზე, როცა ჩვენი ევროპელი მოკავშირეები ჩვენს მაგალითს არ მიბაძავდნენ? მეორე მხრივ, ადმინისტრაციაში ზოგიერთები აცხადებდნენ, რომ მოსკოვთან ძველი უთანხმოებები, მათ შორის საქართველოს საკითხიც უნდა დაგვევიწყებინა და სწრაფად გვეცადა მედვედევთან ურთიერთობის აღდგენა; რომ მოსკოვთან საუკეთესო ურთიერთობის დრო დადგა. მე ეს მიდგომა ცალსახად უარვყავი. ის ჰგავდა ბუშის მმართველობის პირველი წლის გამეორებას, როდესაც ის მთელი ძალით ცდილობდა პუტინთან დაახლოებას, მის სულში ჩახედვას და ა.შ. ჩემთვის საკითხი ასე იდგა: დაეხმარებოდა თუ არა ამერიკის შეერთებულ შტატებს თავისი მიზნების მიღწევაში რუსეთთან უფრო ახლო ურთიერთქმედება. ჩვენ გვჭირდებოდა კონკრეტული შეთანხმებები, რომლებიც შეცვლიდა ჩვენი ორმხრივი ურთიერთობის ატმოსფეროს და არა პირიქით. მე ვლობირებდი მესამე მიდგომას: თანამშრომლობას რუსეთის მთავრობასთან ჩვენი (და არა მათი) მიზნების მიღწევისთვის, და ამავდროულად მათ კრიტიკას ცუდი ქცევისათვის, საქართველოს და უკრაინის მიმართ მხარდაჭერის გაორმაგებას და ჩვენი ღირებულებებისადმი ერთგულების შენარჩუნებას“.
დიპლომატი აღნიშნავს, რომ ობამამ უკრიანის ანექსიის საკითხზე საერთაშორისო მხარდაჭერის თვალსაზრისით შეუდარებლად დიდ წარმატებას მიაღწია, ვიდრე ბუშმა 2008 წლის აგვისტოს მოვლენების შემდეგ.
„გაერთიანებული ერების ორგანიზაციაში ქვეყნების უმრავლესობამ მხარი დაუჭირა ამერიკის შეერთებულ შტატებს და დაგმო [ყირიმის] ანექსია. 2008 წლის აგვისტოში რუსეთის საქართველოში ინტერვენციის პასუხად ბუშის ადმინისტრაციას ამ დონის საერთაშორისო მხარდაჭერისთვის არ მიუღწევია; 2008 წლის აგვისტოში რუსეთის საქართველოში ინტერვენციის შემდეგ ბუშის ადმინისტრაციას არ აუმოქმედებია სანქციები არცერთი რუსი პერსონის თუ კომპანიის მიმართ; 2008 წლის აგვისტოში, როდესაც რუსეთი საქართველოში შეიჭრა პრეზიდენტ ბუშს არ გაულახავს პუტინი მიუხედავად იმისა, რომ ისინი ერთ რიგში ისხდნენ პეკინის ოლიმპიადის გახსნაზე. სინამდვილეში, ბუშმა პუტინის საქართველოში შეჭრის პასუხად იმაზე ბევრად ნაკლები გააკეთა, ვიდრე ობამამ პუტინის ინტერვენციის პასუხად უკრაინაში 2014 წელს“.
მაკფოლი 2010 წელს ჯო ბაიდენის საქართველოში ვიზიტს და სააკაშვილთან მოლაპარაკების სირთულესაც იხსენებს:
„ყველაზე რთული იყო პრეზიდენტ სააკაშვილისთვის ჩვენი ჩახლართული, მრავალსაფეხურიანი სამხედრო თანამშრომლობის პერსპექტივის ახსნა. 2008 წლის აგვისტოში რუსეთის ინტერვენციის შემდეგ, სააკაშვილი ლოგიკურად მოითხოვდა დამცავ ფარს რუსეთის აგრესიის მოსაგერიებლად მომავალში. პრეზიდენტი ბუში და მისი ადმინისტრაცია მას სიტყვიერად ძლიერ მხარდაჭერას აღუთქვამდნენ, მაგრამ შეიარაღებაზე უარს ეუბნებოდნენ. ჩვენ განვაგრძეთ ეს პოლიტიკა, მაგრამ იმავდროულად შევთაზეთ საგზაო რუკა – თუნდაც გრძელი და რთული – თუ როდის გავუწევდით შეიარაღებაზე დახმარებას. ნატოს პოლიტიკის კვალდაკვალ, ჩვენ მინიშნება ალიანსში წევრობაზეც გავაკეთეთ და ხაზი გაუსვით იმას, რომ გვსურს საქართველომ მაპი მიიღოს, მაგრამ ამისთვის ქართველების მხრიდან შესაბამისი რეფორმების გატარება მოვითხოვეთ. თბილისში ჩვენი გზავნილი არავის მოეწონა, მაგრამ კარგი იყო, რომ ის პირადად ბაიდენმა ჩაიტანა. მან იცოდა სააკაშვილთან ლაპარაკი და სააკშვილსაც კარგად ესმოდა, რომ ობამას ადმინისტრაციაში ბაიდენზე უკეთესი მოკავშირე არ ჰყავდა“.
პუტინი, ერაყში აშშ-ის ქმედებებზე მეტად, თავის სამეზობლოში რეჟიმების შეცვლის მხარდაჭერამ შეაშფოთა. აშშ-რუსეთის ურთიერთობა და თანამშრომლობის ატმოსფერო, რომელიც 11 სექტემბრის ტერაქტების შემდეგ შეიქმნა, არაფერმა ისე არ შეცვალა – არც ანტისარაკეტო ფარზე შეთანხმებამ, არც ნატოს ექსპანსიამ თუ ერაყში ინტერვენციამ – როგორც ეგრეთ წოდებულმა ფერადმა რევოლუციებმა საქართველოსა და უკრაინაში, – წერს მაკფოლი.
„2003 წლის 2 ნოემბერს, საქართველოს პრეზიდენტის, ედუარდ შევარდნაძის მომხრეებმა სადავო საპარლამენტო არჩევნებში გაიმარჯვეს. დამკვირვებლებმა არჩევნების გაყალბების ფაქტები ამხილეს, რასაც თბილისსა და სხვა დიდ ქალაქებში პროტესტის ნიშნად ათასობით ადამიანის ქუჩაში გამოსვლა მოჰყვა. სამკვირიანი ჩიხური სიტუაციის შემდეგ, რაც დემონტრანტებსა და მთავრობას შორის შეიქმნა, 22 ნოემბერს პრეზიდენტმა შევარდნაძემ ახალი პარლამენტის სხდომის გახსნა სცადა. თუმცა დემონსტრანტების ჯგუფი მიხეილ სააკაშვილის ხელმძღვანელობით დარბაზში ვარდებით ხელში შეიჭრა და ვითარებაზე კონტროლი აიღო, განაცხადა რა რომ სწორედ ისინი იყვნენ არჩევნებში გამარჯვებულები. შევარდნაძემ მთავრობის ძალთა მობილიზება ვერ შეძლო და მეორე დღეს თანამდებობიდან გადადგა. 6 კვირის შემდეგ სააკაშვილმა ვადამდელ საპრეზიდენტო არჩევნებში ხმათა 96.2% მოიპოვა. ზოგიერთმა დასვლურმა მთავრობამ ამ მოვლენებს დემოკრატიული რევოლუცია უწოდა, რუსმა ჩინოსნებმა – სახელმწიფო გადატრიალება. ვარდების რევოლუციამდე აშშ-ის მთავრობა საქართველოში არასამთავრობო ორგანიზაციებს აფინანსებდა. ამ პროცესში აქტიურად მონაწილეობდნენ და დემოკრატიისა და მმართველობის პროგრამებს აფინანსებდნენ USAID და დემოკრატიის მხარდამჭერი სხვა წამყვანი ამერიკული ორგანიზაციები, მათ შორის ჩემი ყოფილი დამქირავებელი, ეროვნულ-დემოკრატიული ინსტიტუტი. ბუნებრივია, ამ ორგანიზაციების გავლენა ისეთ პატარა ქვეყანაზე როგორც საქართველოა, რუსეთისაგან განსხვავებით, დიდი იქნებოდა. პუტინი ამას ყველაზე კარგად მიხვდა და არ მოეწონა. მისი გადმოსახედიდან, შეერთებული შტატები ხელს უწყობდა ყოფილ საბჭოთა რესპუბლიკებში რეჟიმების შეცვლას. პუტინს არანაირი თბილი ურთიერთობა შევარდნაძესთან არ ჰქონდა, მაგრამ ის ვერ იტანდა სააკაშვილს, რომელიც ხელისუფლებაში ამერიკელების მიერ დასმულ მარიონეტად მიაჩნდა“.
რუსეთის საქართველოში ინტერვენციამ ყველაფერი შეცვალა, – წერს მაკფოლი და იმ დღეს იხსენებს, როდესაც 2008 წლის 8 აგვისტოს დილით მსოფლიომ საქართველოში რუსეთის სამხედრო ინტერვენციის შესახებ შეიტყო. მაკფოლი მაშინ დემოკრატების საპრეზიდენტო კანდიდატის, ობამას კამპანიაში მონაწილეობდა.
„მაკკეინის კამპანიის პასუხი მკაცრი და მტკიცე იყო, მათ რუსეთის ქმედებებს უწოდეს „საერთაშორისო სამართლის ცალსახა დარღვევა, რისი ადგილიც 21-ე საუკუნის ევროპაში არ არის“. ჩვენი კამპანიის პირველი რეაქცია უფრო თავშეკავებული იყო, მოვითხოვეთ ცეცხლის შეწყვეტა და კონკრეტულად არავინ დაგვიდანაშაულებია. როდესაც პრესისთვის გაკეთებული ეს პირველი განცხადება წავიკითხე, ჩვენი ხელმძღვანელები ჩიკაგოში ახალი განცხადების გამოქვეყნების აუცილებლობაში დავარწმუნე, რაც ტრადიციული ნაბიჯი არ არის. ჩვენი მეორე შეფასება მაკკეეინისას ჰგავდა: „რუსეთმა საქართველოს სუვერენიტეტის და ტერიტორიული მთლიანობის აშკარა და ხანგრძლივი დარღვევით გაამწვავა კრიზისი საქართველოში“, რაც ცხადად მიუთითებდა იმაზე, რომ „რუსეთის შეიარაღებული ძალები საქართველოში შეიჭრნენ“. ჩვენ მოვუწოდეთ ნამდვილი საერთაშორისო სამშიდობო ძალების განთავსებისაკენ სამხრეთ ოსეთსა და აფხაზეთში.
ჩვენ ვეჭვობდით, რომ იმ მომენტში რომელიმე ქვეყანა გააგზავნიდა თავის ჯარისკაცებს კონფლიქტის ზონაში, მაგრამ რაღაც კონკრეტული უნდა შეგვეთავაზებინა – ეს ჩვენი კამპანიის სტილი იყო. განსხვავებით მაკკეინისგან, ჩვენ ვპოზიციონირებდით არა როგორც იდეოლოგები, არამედ როგორც პოლიტიკოსები, რომლებსაც შეეძლოთ საგარეოპოლიტიკური პრობლემების გადაწყვეტის გზების შეთავაზება. ჩვენ ყოველდღიურად ვაკეთებდით განცხადებებს, მაგრამ თავდაცვის მდგომარეობაში აღმოვჩნდით. რუსეთ-საქართველოს ომმა შესანიშნავად აჩვენა მაკკეინის კამპანიის ნარატივი: ის იყო სერიოზული საგარეოპოლიტიკური გამოცდილების მქონე კანდიდატი, ბარაკ ობამა კი ახალბედა. ამასთან, მაკკეინი კარგად იცნობდა საქართველოს პრეზიდენტ მიხეილ სააკაშვილს, რამდენჯერმე იმოგზაურა საქართველოში და ამ კრიზისამდეც არაერთი მკაცრი განცხადება ჰქონდა გაკეთებული რუსული აგრესიის წინააღმდეგ. ჩვენს კანდიდატს მსოფლიოს ამ რეგიონთან დაკავშირებით ნაკლები გამოცდილება ჰქონდა. არსებობდა კიდევ ერთი ხარვეზი. როდესაც ინტერვენცია მოხდა, ობამა ჰავაიზე მიემგზავრებოდა და მაშინ როდესაც მაკკეინი თავის გზავნილებს ლურჯ მაისურსა და წითელ ჰალსტუხში ამერიკის დროშის ფონზე ვრცელებდა, ობამას კომენტარების გაკეთება ქარის და ტროპიკული ხეების ფონზე უწევდა. იმ პერიოდის კვლევებმა აჩვენა, რომ ამერიკელების უმრავლესობა რუსეთთან საქმის დაჭერას მაკკეინს უფრო ანდობდა, ვიდრე ბარაკ ობამას“.
წყარო:https://imedinews.ge/ge
კომენტარები
- რეკლამა -
