მარია კალასი – ტრიუმფი, ტრაგედია და მისტიკა „ოპერის საუკეთესო ხმის“ ცხოვრებაში
ბევრი თვლის, რომ ოპერის დივა მარია კალასი, რომელმაც მთელი მსოფლიო მოხიბლა მე-20 საუკუნის შუა ხანებში, დღემდე შეუდარებელია. მისი ცხოვრება ზღაპრად ითვლებოდა, მაგრამ სინამდვილეში, ბედმა მომღერალი საერთოდ არ დაინდო. გარდა ფანტასტიკური წარმატებისა და საზოგადოების სიყვარულისა, მის ცხოვრებაში იყო ბევრი ტკივილი, ტრაგედია და იმედგაცრუება.
ახალგაზრდა მარიას დებიუტი ათენის ოპერის სცენაზე 1940 წელს შედგა. სპექტაკლში მის გამოჩენას დაგეგმილი არ შეიძლება ეწოდოს. გოგონას შესრულების უფლება მხოლოდ იმის გამო მიეცა, რომ „ტოსკაში“ მთავარი როლის შემსრულებელი ავად გახდა.
უცნობი გოგონა, მსუქანი და დაუცველი, კაშკაშა სოპრანოს წყალობით მიიწვიეს, მაგრამ ნამდვილად არავის სჯეროდა მისი წარმატების. სულ რაღაც სამი წლით ადრე მარია და დედამისი ნიუ-იორკიდან ათენში ჩავიდნენ საოპერო სიმღერის შესასწავლად, ახლა კი, ასეთი უპრეცედენტო იღბალი…
მარია დღეების განმავლობაში გაუჩინარდა თეატრში და რეპეტიციებზე ყველაფერს აკეთებდა, მაგრამ ეჩვენებოდა, რომ ეს საკმარისი არ იყო ღირსეული დებიუტისთვის. სცენაზე გასვლამდე უსიამოვნო ინციდენტი მოხდა.
„შესაძლებელია ასეთი სპილო „ტოსკას“ მღეროდეს?” – გაიგო კალასმა ათენის ოპერის ერთ-ერთი მუშაკისგან. მას მაშინვე დაარტყა მარიამ, რომელმაც, ფაქტობრივად, მუშტით გაუსწორა ცხვირი.
ჩხუბიდან სულ რაღაც წამში კალასი, თითქოს არაფერი მომხდარა, სცენაზე როლისთვის საჭირო გამომეტყველებით გამოჩნდა. უკვე პირველი არიის შემდეგ ყველა დამსწრე მიხვდა, რომ წინ ახალი ვარსკვლავი ედგათ. აპლოდისმენტები არ მთავრდებოდა. ზოგი ყვიროდა: „ღვთაებრივი ხმა!“ და სცენაზე ასვლას ცდილობდა. ამ დღეს მარია მიხვდა, რომ თუ ხმა იქნება, მაშინ საზოგადოება აპატიებს ზედმეტ წონას, ახლომხედველობას და სიკაშკაშის ნაკლებობას.
მარია დაიბადა ნიუ-იორკში, მანჰეტენზე, 1923 წლის 2 დეკემბერს ბერძენი ემიგრანტების ოჯახში. მარიას დედას, ევანგელინას, ახალგაზრდობაში უყვარდა სიმღერა, მაგრამ სცენაზე საკუთარი თავის რეალიზება ვერ შეძლო. მას ქალიშვილისთვის უკეთესი ცხოვრება სურდა, ამიტომ ადრეული ასაკიდანვე ცდილობდა მისი ნიჭის განვითარებას.
მას მარია თან დაჰყავდა ბიბლიოთეკაში მეხუთე ავენიუზე, გააცნო კლასიკური მუსიკა სამი წლის ასაკიდან და რვა წლის ასაკში იპოვა მისთვის კარგი ვოკალის მასწავლებელი. 1936 წელს ევანგელინა ქალიშვილთან ერთად დაბრუნდა ათენში, სადაც უფრო ადვილი იყო კარგი მუსიკალური განათლების მიღება და კარიერის დაწყება. იმ წლების შეერთებულ შტატებში სამხრეთ ევროპის მნახველებს განსაკუთრებით არ ანიჭებდნენ უპირატესობას, მათ თითქმის „ფერადებად“ თვლიდნენ და მათთვის წარმოუდგენლად რთული იყო ხელოვნებაში საკუთარი თავის პოვნა.
კონსერვატორიაში შესვლისთანავე მარიას დედამ ასაკი მოუმატა და კომისიას აცნობა, რომ მისი ქალიშვილი უკვე 16 წლის იყო. გამოცდა ჩატარდა ბერძნულ ენაზე, რომელიც გოგონამ არ იცოდა და ევანგელინას თარჯიმნის მოვალეობის შესრულება მოუწია. კალასის სიმღერა არავის დაუფასებია და მან გამოცდები ჩააფლავა.
მაგრამ ევანგელინა უკან დახევას არ აპირებდა – მან ქალიშვილს ბერძენი მასწავლებელი და ვოკალის პედაგოგი უპოვა, რომლებსაც მომავალი მომღერალი შემდეგი მცდელობისთვის უნდა მოემზადებინათ. ოთხწლიანმა შრომამ შედეგი გამოიღო – მარია სოფია სესილია, მსუქანი გოგონა ნიუ-იორკიდან, გადაიქცა მარია კალასად – ოპერის სცენის ვარსკვლავად.
საბერძნეთში ჩასვლისთანავე კალასს კანის პრობლემები შეექმნა. თავიდან ყველას ეგონა, რომ ეს მოზარდობის ბრალი იყო, მაგრამ ეს ასე არ აღმოჩნდა – მარიას მთელი ცხოვრება სახეზე და დეკოლტეზე მაკიაჟის სქელი ფენით უნდა დაეფარა ავადმყოფობის სიმპტომები. ეს იყო დერმატომიოზიტი, შემაერთებელი ქსოვილისა და კანის პროგრესირებადი დაავადება, რომელიც თანდათან ანგრევს შინაგან ორგანოებსაც.
მომღერალს პრობლემებს ჭარბი წონაც უქმნიდა, რის გამოც იგი ხშირად ხდებოდა ბულინგის სამიზნე. კარიერის დაწყებიდან ათი წლის შემდეგ, როცა უკვე მსოფლიო დონის ვარსკვლავი იყო, კალასმა საბოლოოდ იზრუნა საკუთარ თავზე და წონაში დაიკლო. წონაზე ხუმრობები დავიწყებას მიეცა – ჭარბი წონის მოშორებამ მარია ნამდვილ ლამაზმანად აქცია, მაგრამ საოპერო ხელოვნების ჭეშმარიტ მცოდნეებს არ აინტერესებთ, როგორ გამოიყურებოდა ვარსკვლავი. ისინი მოხიბლული იყვნენ კალასის ხმით, რომელსაც სხვადასხვა სპექტაკლში შეეძლო პარტიების შესრულება სხვადასხვა ხმით.
ხმის ჩამწერმა სტუდიებმა გამოუშვეს ჩანაწერები მისი არიებით, ხოლო სტამბებმა დაბეჭდეს მისი პორტრეტები. წონის დაკლების შემდეგ მარია ბევრისთვის გახდა განსაკუთრებული – ბერძნული სილამაზის სტანდარტი. სულაც არ არის გასაკვირი, რომ კაცები გიჟდებოდნენ კალასზე და ის ყოველდღიურად ისმენდა სიყვარულის ახსნას, როგორც წერილებით, ასევე პირადად.
მარია კალასი დაქორწინდა მილიონერ ჯოვანი მენეგინიზე, რომელიც მასზე ბევრად უფროსი იყო. ქალს ის არ უყვარდა, მაგრამ აფასებდა ზრუნვას და ლამაზად მოვლის უნარს. ვიღაც დარწმუნებული იყო, რომ მიზეზი იტალიელის სიმდიდრეში იმალებოდა, მაგრამ ეს ალბათ მართალი არ იყო. იმ დროისთვის, როცა ის დაქორწინდა, კალასმა მიიღო ზღაპრული ჰონორარი და თავად შეეძლო ყველაფრის ყიდვა.
თავად ჯოვანი გაგიჟებით იყო შეყვარებული თავის მარიაზე. მან საკუთარი კომპანიის მართვა ახლობლებს გადააბარა და მთლიანად ახალგაზრდა ცოლს მიუძღვნა თავი. მენეგინი კალასისთვის გახდა ყველაფერი – მდივანი, ადმინისტრატორი, პროდიუსერი. გარედან ჩანდა, რომ მათი ქორწინება იდეალური იყო და სიცოცხლის ბოლომდე გაგრძელდებოდა, მაგრამ მარიამ თავად გააფუჭა ყველაფერი, როცა პირველი რეალური სიყვარული ეწვია.
მარიას სიყვარულს არისტოტელე ონასისი ერქვა და ის, ჯოვანი მენეგინის მსგავსად, მილიონერი იყო, მაგრამ ბევრად უფრო წარმატებული. იტალიელისგან განსხვავებით, ოპერის დივას გაცნობის დროს ის დაქორწინებული იყო. მათი გაცნობა საკმაოდ უვნებლად დაიწყო – ონასისმა მარია და მისი ქმარი მიიწვია ხმელთაშუა ზღვაში იახტით სასეირნოდ.
თუმცა, რამდენიმე დღის შემდეგ, ყველა დამსწრემ შეამჩნია, რომ სანამ ჯოვანი გემბანზე მზიან შეზლონგზე ისვენებდა, მისი ცოლი იახტის პატრონს ოთახში გაჰყვა.
დიდი ალბათობით, ცოლის წვრილმან ინტრიგებს მიჩვეული ჯოვანი უბრალოდ სერიოზულად არ აღიქვამდა მომხდარს. ალბათ, ფიქრობდა, რომ ყველაფერი ისე სწრაფად დამთავრდებოდა, როგორც დაიწყო. შვიდი წლის ოჯახური ცხოვრების განმავლობაში, კალასმა არაერთხელ დატოვა ქმარი, მაგრამ ყოველ ჯერზე ბრუნდებოდა და ისიც ყოველთვის მზად იყო პატიებისთვის.
თუმცა, ამჯერად სხვანაირად მოხდა. მოგზაურობის შემდეგ კალასმა და ონასისის მეუღლემ განქორწინებაზე ერთდროულად შეიტანეს განაცხადი. მალე მარიამ და არისტოტელემ ერთად დაიწყეს ცხოვრება და დაიწყო ახალი პერიოდი ოპერის ვარსკვლავის ცხოვრებაში, რომელსაც ძნელად შეიძლება ეწოდოს უღრუბლო.
არისტოტელე მარიას ჯოვანისგან განსხვავებულად ეპყრობოდა. დასცინოდა ცოლს და ხშირად იქნევდა ხელებს. უცხო ადამიანების თანდასწრებითაც შეეძლო ცოლისთვის დაერტყა. კალასმა გაუძლო ყველა მის სისულელეს, ყველაფერს მიაწერდა ან ცხოვრების რთულ პერიოდს ან ქმრის რთულ ბუნებას.
როდესაც ქალი დაორსულდა, ონასისმა მას აბორტის გაკეთება მოსთხოვა. უხეშად ამტკიცებდა, რომ მის ქონებას უკვე ჰყავდა მემკვიდრეები. ოჯახში არსებული პრობლემების გამო, კალასის ჯანმრთელობა გაუარესდა და ზოგჯერ სპექტაკლების გამოტოვება უწევდა.
ორგანიზატორებმა და საზოგადოებამ ეს თავისებურად გაიაზრეს და მომღერალმა მოიპოვა კაპრიზული, სკანდალურად ცნობილი ადამიანის რეპუტაცია. ამასობაში მარია კალასის საოპერო კარიერა იშლებოდა. მარიას გაუჭირდა ჩანაწერების გაკეთება, რომლებსაც ადრე უპრობლემოდ აკეთებდა და ყველაზე გადამწყვეტ მომენტებში მას სუნთქვა უჭირდა. დერმატომიოზიტმა თავი იჩინა, ის თანდათან კოსმეტიკური დეფექტიდან მძიმე ქრონიკულ დაავადებად გადაიქცა.
60-იანი წლების ბოლოს მოხდა ისეთი რამ, რაც ადრე თუ გვიან უნდა მომხდარიყო – მარიამ ოპერის ფინალი ჩაშალა, არიას ვერ გაუმკლავდა. თაყვანისმცემელთა არმია კვამლივით გაიფანტა და ყოფილ ვარსკვლავს დარჩა მხოლოდ პრესაში დაცინვა და ზურგს უკან ჩურჩული.
ამასობაში ონასისი, რომელსაც კალასთან მხოლოდ სამოქალაქო ქორწინება აკავშირებდა, დროს არ კარგავდა. შორს ყოფნისას კალასმა გაზეთებიდან გაიგო, რომ ის დაქორწინდა ჟაკლინ კენედიზე, პრეზიდენტ ჯონ კენედის ქვრივზე. მარია შეძრწუნებული იყო არისტოტელეს ღალატით. როგორც ამბობენ, ქორწილის შესახებ მან თქვა: „ღმერთები სამართლიანები იქნებიან. მსოფლიოში სამართალი არსებობს“.
უმეტესობა ქალის ამ სიტყვებს წყევლად მიიჩნევს – ონასისის ყველა მემკვიდრე, ვისთვისაც მან ამდენი მილიონი დაზოგა, გარდაიცვალა. 1973 წელს მილიონერის ვაჟი ალექსანდრე ონასისი ავიაკატასტროფაში დაიღუპა. 1988 წელს კი გაურკვეველ ვითარებაში გარდაიცვალა მისი საყვარელი ქალიშვილი ქრისტინა, რომელიც მხოლოდ 37 წლის იყო.
მაგრამ ბედის დარტყმებმა, რომლებიც კალასს ყველა მხრიდან აწყდებოდა, ვერ გატეხა. მან დაკარგა ხმა, მაგრამ შეინარჩუნა ნათელი ეგზოტიკური გარეგნობა. მარიას სახის ანტიკურმა ტიპმა მიიპყრო პაზოლინის ყურადღება, რომელმაც ქალი თავის ისტორიულ ფილმში მედეას როლის შესასრულებლად მიიწვია. ფილმი წარმატებული იყო, მაგრამ კინო მაინც არ გახდა ყოფილი ოპერის სოლისტის მეორე მოწოდება.
კალასის დაავადება პროგრესირებდა და ქალს სხვა გზა არ ჰქონდა, გარდა პენსიაზე გასვლისა. დიდი მომღერლის ბოლო წლებმა პარიზში ჩაიარა, სადაც იგი ბინიდან გაუსვლელად ცხოვრობდა. გარდაიცვალა გულის შეტევით 1977 წელს.
მარია მხოლოდ 53 წლის იყო, მაგრამ დერმატომიოზიტმა მას არანაირი შანსი არ დაუტოვა. კალასის მოულოდნელი გარდაცვალების შემდეგ სხვადასხვა ჭორები გავრცელდა. ამბობდნენ, რომ ის სცენაზე ყოფილმა კონკურენტმა მოწამლა, რომელმაც არ აპატია მომღერალს განსაცვიფრებელი წარმატება, მაგრამ სიკვდილის მიზეზი მარიას ავადმყოფობა გახდა, რომელმაც გულის კუნთი გაანადგურა.
თუმცა, მარიამ, ერთი მხრივ, სიკვდილის შემდეგაც ვერ მოიპოვა სიმშვიდე. ურნა მისი ფერფლით, რომელიც მოთავსებულია პარიზის პერ ლაშეზის ნეკროპოლისის კოლუმბარიუმში, მოიპარეს. გარკვეული პერიოდის შემდეგ მომღერლის ნეშტი დააბრუნეს, მაგრამ უსიამოვნო ამბის გამეორების თავიდან ასაცილებლად, გადაწყდა მისი ფერფლის ეგეოსის ზღვაზე გაფანტვა. ცარიელი ურნა, მარია კალასის სახელით, ახლა პარიზის სასაფლაოზეა და მასთან მისი დიდი ნიჭის თაყვანისმცემლები მიდიან.