„ეს უკვე ქვეყნის პრობლემაა. ქვეყანა კი დუმს…“
„როდის დავიწყე ლექსების წერა? ეს, უკვე კლასიკური კითხვაა. მერამდენედ ვპასუხობ ამ შეკითხვას, მაგრამ ყოველთვის სხვადასხვა დროს ვასახელებ, რაც იმას ნიშნავს, რომ მეც არ ვიცი, როდის დავიწყე ლექსების წერა. საერთოდ, რას ჰქვია წერის დაწყება, ამაშიც ვერ გავერკვიე, ან ლექსების წერის დაწყება მართლა წერის დაწყებაა თუ არა?! მოკლედ, დიდი ხნის წინ, ხევსურეთში ჯერ კიდევ წერა – კითხვის უცოდინარმა, ჩემი მოგონილი დამწერლობით გავავსე თორმეტფურცლიანი სუფთა მწვანე რვეულები. პირველი რვეული კი, სადაც ეს ლექსები და მოთხრობები გავაერთიანე, 2001 წლით დამითარიღებია, რომელსაც გამოგონილი „კორექტორიც“, „ტექნიკური რედაქტორიც“ ჰყოლია და თურმე „დაუმტკიცებია საქართველოს განათლების სამინისტროს“. – პოეტი, მხატვარი, რეჟისორი გიორგი არაბული.
– ხატვა როდის დაიწყე?
– მამაჩემი და ჩემი ერთი ძმა მხატვრები არიან. უფროსი ძმაც ხატავდა ბავშვობაში. მათი მიბაძვით, რაც თავი მახსოვს, მეც ვხატავ. ბავშვობისდროინდელი ნახატების დიდი არქივი მაქვს და რამდენიმე გამორჩეულადაც მიყვარს. ბავშვობაში მქონდა უცხოპლანეტელებზე სერია. მერე პასტელით დავიწყე ხატვა (თენგიზ მირზაშვილის სტილში), აკვარელითაც, გუაშითაც, ზეთითაც ვხატავდი და სხვადასხვა ინსტალაცია და შერეული ტექნიკაც მიცდია. ცოტა ხნის წინ ახალი მეთოდი აღმოვაჩინე, ტიპოგრაფიული საღებავით შესრულებული ბევრი გრაფიკული ნამუშევარი დამიგროვდა. ხატვა ძალიან საინტერესო პროცესია და ეს ყველაფერი მეხმარება კარგად ყოფნაში.
– სად მუშაობ ყველაზე კარგად? ანუ, გარემო, რომელიც მუშაობისთვის გჭირდება…
– დიდ მნიშვნელობას არ ვანიჭებ ადგილებს. დიდად არც სიმშვიდე მიყვარს. ვწერ ყველგან – გზაში, სახლში, მეგობართან. ხატვით, ძირითადად, სახლში ვხატავ. მეგობართანაც, თუ ამისი საშუალება და საღებავები მაქვს, მაგრამ, როგორც წესი, მეგობრებთან მუშაობისთვის არასდროს მცალია.
– რა არის შენთვის მუზა?
– სულ ვამბობ, რომ ჩემთვის მუზები არ არსებობენ. არსებობენ განწყობები, რასაც ადამიანები, მოვლენები, გარემო, ურთიერთობები ქმნიან. შთაგონების წყაროც სწორედ ეს განწყობებია, რომლებიც ყოველდღიურ ცხოვრებაში ჩნდებიან. ადამიანები, მოვლენები, ასევე ხალხური ზეპირსიტყვიერება, მითები, ანდაზები, ეთნოგრაფიული და ფოლკლორული მასალა.
– სწავლობ სარეჟისორო ფაკულტეტზეც…
– ვფიქრობ ეს ის პროფესიაა, რომელიც გაძლევს საშუალებას, უფრო ახლოს იყო ლიტერატურასთან, მუსიკასთან, მხატვრობასთან და ეს ყველაფერი სცენაზე გამოიყენო. ამ დარგებთან ერთად ჩნდება მსახიობი – და ცდილობ, მაყურებელს შენი სათქმელი დრამატურგიის, მუსიკის, მხატვრობის დახმარებით უთხრა. ეს ძალიან საინტერესო, საშიში და „ეგოისტური“პროფესიაცაა. ოდნავ მიატოვებ თუ არა ამ პროფესიას, მაშინვე გივიწყებს და თანდათან გიუცხოვებს.
– პოეზია, ხატვა და რეჟისურა – რამდენად შეთავსებადია? რთული არ არის, ხელოვნების სამ დარგს ემსახურო?
– პოეზია და ხატვა ჰობია ჩემთვის. რეჟისურა – პროფესია. ასე რომ, ეს სამივე ერთმანეთს ავსებს და ხან რომელს მოვიკითხავ, ხან – რომელს. არ არსებობს რეჟისურა მხატვრობისა და ლიტერატურის გარეშე. რომ „ვემსახურებოდე“, ალბათ, რთული იქნებოდა, პირიქით, ზოგჯერ მგონია, რომ ხატვა და პოეზია მემსახურება მე და, როგორც ზემოთ ავღნიშნე, მეხმარება კარგად ყოფნაში.
– როგორ ირჩევ პიესებს?
– პირველი პიესა, რომელიც დავდგი, სომხური წარმოშობის ამერიკელი დრამატურგის, უილიამ საროიანის „ჰეი, გესმით ჩემი?!“იყო. პიესამ თავისი იდეით, პერსონაჟებითა და პრობლემებით დამაინტერესა, მაგრამ მერე მივხვდი, რომ ცოტა გავექეცი კიდეც მაშინ პიესას. პიესა მათემატიკურ ამოცანასავითაა. არსებობს რაღაც თემები, რაც გაწუხებს, ამაზე ფიქრობ და ეძებ ლიტერატურას, ზოგჯერ კი პირიქით, ლიტერატურა გახსენებს პრობლემას. მერე დიდი დრო გჭირდება პიესაში ამ პრობლემისა და თემის საპოვნელად. ახალგაცნობილი ადამიანივითაა, რომელიც ან საინტერესო აღმოჩნდება შენთვის, ან – არა. ან ჯერ გეგონება, რომ საინტერესოა და უცებ – აღარ. ან პირიქით; თითქოს არაა საინტერესო და უცებ გაგაოცებს.
ამჟამად ვმუშაობ თანამედროვე გერმანულენოვან პიესაზე (რამდენიმე წლის წინ წავიკითხე და ვერაფრით დავივიწყე, ბოლოს კი გადავწყვიტე, დამედგა), რომლის პერსონაჟები ჩვენს მეგობრებს და თანაქალაქელებს ჰგვანან. ისინი თითქოს გაურბიან ერთმანეთს, თან ერთმანეთს ეძებენ, თითქოს ყველა ჰყავთ გარშემო, მაგრამ მაინც მარტოები არიან, ან პირიქით. ჩაფლულები არიან ვირტუალურ სივრცეში და ცდილობენ იმ ცხოვრებიდან თავის დაღწევას, ზოგი ნამდვილ ცხოვრებას გაურბის და ცდილობს თავი დააღწიოს მას.
– რას იტყვი თანამედროვე ქართულ დრამატურგიაზე?
– დრამატურგიის გარეშე თეატრის არსებობა წარმოუდგენელია. თუ არ იქნება თანამედროვე დრამატურგია, თეატრიც ვერ იარსებებს და ვერ გააგრძელებს სიცოცხლეს. დღეს ცოტა პიესა იწერება და ძალიან ცუდია, რომ ამ ცოტა პიესებში კიდევ პიესის ძებნა გიწევს. ტექსტში თუ პერსონაჟებს წინ გამოიტან და მუქი შრიფტით დაბეჭდავ, არ ნიშნავს, რომ პიესაა.
ძალიან რთულია პიესის წერა და მისი სტრუქტურის შეცნობა. ზოგ პიესაში „რა მოხდას?“ ვერ პასუხობ, ზოგში გაურკვეველი ამოცანების პერსონაჟებს ვერ უძებნი მოქმედების ხაზებს, ზოგში მოვლენები არ ხდება და, თუ ხდება, ამით არაფერი იცვლება პერსონაჟებისთვის… ძალიან იშვიათად, რომ კარგი პიესა დაიწეროს. თუმცა, მე ინტერესით ვკითხულობ რამდენიმე თანამედროვე ქართველი დრამატურგის პიესებს და, ალბათ, მომიწევს კიდეც მათთან მუშაობა. ისე კი ჩემთვის ყველაზე გამორჩეული ქართული პიესა, რომელიც კლასიკა და სრულყოფილი დრამატურგიაა, – ეს არის „დარისპანის გასაჭირი“. თუ ეს გახდება სახელმძღვანელო თანამედროვე ქართველი დრამატურგებისთვის, ვფიქრობ, უფრო ბევრი კარგი პიესა გვექნება.
– რატომ დუშეთის თეატრი?
– ძალიან ბევრ მიზეზი მაქვს ამისთვის. პირველ რიგში, ეს არის ჩემი რაიონი. მიუხედავად იმისა, რომ თეატრს წელს 135 წელი შეუსრულდა, სადაც თამაშობდნენ ნატო გაბუნია, ვასო აბაშიძე, ელისაბედ ჩერქეზიშვილი, თეატრალური და, ზოგადად, კულტურული ცხოვრება ცოტა გაყინული და გაჩერებულია. გარდა ამისა, მაქვს სცენა და იმედია, იმის შესაძებლობა მექნება, რომ ახალგაზრდა მსახიობთა ჯგუფი თბილისიდან ჩავიყვანო და ძალიან ბევრი ექსპერიმენტი ჩავატაროთ. მინდა, რომ იქაურმა ბავშვებმა შეიყვარონ თეატრი და ლიტერატურა. წელს სამი სპექტაკლი გამოვუშვით: ერთი თოჯინების, მეორე „ჩიპოლინოს თავგადასავალი“, სადაც სკოლებიდან არჩეული შვიდიდან თერთმეტ წლამდე ოცდახუთი ბავშვი თამაშობდა. მათ რეპეტიციები ძალიან შეუყვარდათ. ერთი სული აქვთ, ახალ სპექტაკლზე დავიწყოთ მუშაობა. წლის ბოლოს კი, თეატრის ცხოვრებაში პირველად დავდგით ილია ჭავჭავაძის „კაცია-ადამიანი?!“. არადა, ამ თეატრის დაარსებაში დიდი წვლილი მიუძღვის ილია ჭავჭავაძეს.
– ხევსურეთი, საერთოდ, მთა შენს ცხოვრებაში. თვლი თუ არა, რომ ეს ნიჭი მთის დამსახურებაა?
– არ ვიცი, ვერ გეტყვით. ეს ალბათ, უფრო ჩემი ოჯახის წევრების დამსახურებაა. რა თქმა უნდა, ხევსურეთმა ძალიან დიდი გავლენა მოახდინა ჩემზე და დღემდე იქაური ცნობიერება მომყვება.
ერთ პატარა პარალელს გავავლებ ქალაქსა და სოფელს შორის და, ალბათ ეს იქნება პასუხი, თუ რატომ მოქმედებს სოფელი ქალაქზე მეტად. როდესაც თბილისში გვერდზე სადარბაზოში გარდაიცვლება ან დაიბადება ვინმე ეს ჩვეულებრივი ამბავია ქალაქისთვის, გაიგებ, ან გაგიხარდება, ან გეწყინება. იმდენი რამ ხდება, რომ ყურადღება ბევრ სხვა ამბავზე გადადის. ხოლო მთაში, სოფელში კი არა, ხეობაშიც ვინმეს სიკვდილი, ან დაბადება უფრო მასშტაბს იძენს და უფრო მეტად გრძნობ სიკვდილს და სიცოცხლეს. იქ ერთი კაცის სიკვდილი შეიძლება სოფლის სიკვდილს ნიშნავდეს და დაბადება -სოფლის სიცოცხლეს. არ ვიცი, შეიძლება ვინმე არ დამეთანხმოს, მაგრამ ალბათ, ამიტომ აქვს მთას სხვა მადლი და გავლენა ადამიანის ბუნებაზე.
– ხელოვანის თვალით დანახული ჩვენი სინამდვილე…
– აქ ხელოვანის თვალი არაა საჭირო. ვინც რამის დანახვას ცდილობს და წერს, თვალებზე ხელს აფარებენ, დანარჩენები კი თვითონ იფარებენ…
რამდენიმე დღის წინ შვილმკვდარი მამა საკუთარი შვილის საფლავზე ააფეთქეს. ბევრი ადამიანის სიკვდილი გამიგია, განმიცდია, მაგრამ მსგავსი რამ ფილმშიც კი არ მინახავს. ქვეყანაში, სადაც ბავშვს ქვევრში აგდებენ, სადაც ბოლო წელს ოცამდე ქალი მოკლეს… ვფიქრობ, ეს ერთი და ორი ადამიანის პრობლემა აღარაა, ეს უკვე ქვეყნის პრობლემაა. ქვეყანა კი დუმს. ხელოვანის თვალით მხატვრულად დანახული „თვითმფრინავის ბიჭები“ სულ გვახსოვს, ხოლო დამწვარი გია აბესაძე და ტანკებს ვინც ქვეშ დაუწვა რუსთაველზე – არა, „ტაბურეტკიანი“ სასულიერო პირი გვახსოვს და აფხაზეთში დახვრეტილი 26 წლის ბერი ანდრია ყურაშვილი არა. ჩვენს ქალაქში დადის ის რამდენიმე ადამიანი, ვის გამოც 300 000 დევნილია ჩვენს ქვეყანაში. ტელევიზიებში მინისტრების პრემიებზე უფრო მეტს საუბრობენ, ვიდრე უჭირისუფლოდ დარჩენილ, გათითოკაცებულ სოფლებზე და მთის პრობლემებზე. თქვენ თუ მეკითხებით, ხელოვანის თვალით როგორ ჩანს ჩვენი დღევანდელობა, მეც რომ ამ თვალით შემეხედა, ასე მაინც ვერ დავამძიმებდი.
– ხშირად გვესმის, რომ ქვეყანაში კულტურა პრიორიტეტი არ არის…
– გარკვეული თვალსაზრისით ეს მართალია, მაგრამ არც ჩვენი ქვეყნის მდგომარეობა უნდა დავივიწყოთ, როდესაც გარშემო ამდენი გადაუჭრელი და მოსაგვარებელი პრობლემაა. კულტურას თავისი, ცალკე, ძალიან ბევრი პრობლემა აქვს. არის თეატრები, რომლებიც ამ პრობლემებს ვერ გრძნობენ. არის თეატრები, სადაც გათბობაც კი არ არის. არიან საინტერესო კინორეჟისორები, რომლებიც კამერების ქირაობისთვის რაღაცებს ალომბარდებენ, და არიან ფულიანი, უგემოვნო არაპროფესიონალი „კინორეჟისორები“. არიან მწერლები, რომლებიც ყველგან არიან წიგნებთან ერთად, და არიან მწერლები, რომელთაც წიგნის გამოსაცემი კი არა, ბინის ქირისთვის არ აქვთ ფული. ეს სულ ასე იყო და იქნება, სანამ არ დაივიწყებენ იმას, რომ ვითომ, ხელოვან ადამიანს, აუცილებლად უნდა უჭირდეს, ან ლოთი იყოს, ან უსახლკარო.
ჩვენ პატარა ერი ვართ დიდი კულტურით, მაგრამ პრობლემა წარსულზე საუბარი და ფიქრია. არ შეიძლება სულ ისაუბრო შოთა რუსთაველზე, ფიროსმანზე, ილიაზე, ფალიაშვილზე, გალაკტიონზე, ელდარ შენგელაიაზე. რა თქმა უნდა, მათ დიდი კულტურა შექმნეს, ისინი არ უნდა დავივიწყოთ, მაგრამ ჩვენ დროშიც ხომ უნდა შეიქმნას რამე? როგორც ილიამ თქვა, უნდა „მოვიკლათ წარსულ დროებაზე დარდი“… მაგრამ ისეთი დროა, ილიას ფრაზების გამეორებისთვის შეიძლება „ანტიქართველად“ და „ქვეყნის მტრად“ გამოგაცხადონ…
მზევინარ ხუციშვილი
