დელია აკელი — მივიწყებული ქალი მკვლევარი
დელია აკელი (1869-1970) ამერიკელი მკვლევარი და ეთნოგრაფი გახლდათ, რომელმაც გადამწყვეტი როლი ითამაშა აფრიკის ექსპედიციებში მე-20 საუკუნის დასაწყისში. მიუხედავად მისი წვლილისა ანთროპოლოგიასა და ზოოლოგიაში, მას ხშირად ჩრდილავდა ქმარი, ცნობილი ნატურალისტი კარლ აკელი.
უისკონსინში დაბადებული დელია თავგადასავლებისადმი დიდი სიყვარულით იზრდებოდა. იგი დაქორწინდა კარლ აკელიზე, ცნობილ ტაქსიდერმისტზე და ნატურალისტზე, რომელთან ერთადაც, აფრიკის მრავალ ექსპედიციაში იმყოფებოდა. თავდაპირველად ქმრის თანაშემწე იყო, მაგრამ მალევე დაამტკიცა, რომ, როგორც სპეციალისტი, არავის არ ჩამოუვარდებოდა.
1900-იანი წლების დასაწყისში აკელიები ინტენსიურად მოგზაურობდნენ აღმოსავლეთ და ცენტრალურ აფრიკაში, აგროვებდნენ ნიმუშებს ჩიკაგოს საველე მუზეუმისთვის და ამერიკის ბუნებრივი ისტორიის მუზეუმისთვის. დელია გახდა ერთ-ერთი პირველი დასავლელი ქალი, რომელმაც დააფიქსირა პიგმეების ცხოვრება კონგოში, ჩაეფლო მათ კულტურაში და ისწავლა მათი გზები. იგი, ასევე, გადაურჩა სახიფათო შეტაკებებს ველურ ცხოველებთან, გაუძლო მკაცრ გარემოს და აჩვენა შესანიშნავი გამძლეობა ექსტრემალური გამოწვევების წინაშე.
1923 წელს, კარლთან განქორწინების შემდეგ, დელიამ მარტო განაგრძო კვლევები, რაც მაშინ ქალისთვის იშვიათი იყო. იგი ხელმძღვანელობდა საკუთარ ექსპედიციებს აფრიკის სიღრმეში, ფოკუსირებული იყო ეთნოგრაფიულ კვლევებზე, თვეების განმავლობაში ცხოვრობდა პიგმეებთან, აღწერდა მათ ტრადიციებს, ენას და ყოველდღიურ ცხოვრებას.
მისმა წიგნმა — „ჯუნგლების პორტრეტები“ (1930) — წარმოადგინა იშვიათი შეხედულებები აფრიკული ტომობრივი კულტურების შესახებ, რამაც ეჭვქვეშ დააყენა დასავლელების სტერეოტიპები.
მიუხედავად ინოვაციური მუშაობისა, დელია აკელი უცნობი დარჩა მისი ეპოქის სხვა მკვლევრებთან შედარებით. მისი წვლილი ანთროპოლოგიაში, ზოოლოგიასა და აფრიკულ კვლევებში ხშირად შეუმჩნეველი იყო მამაკაცი კოლეგების, მათ შორის, მეუღლის სასარგებლოდ, თუმცა ბოლო წლების განმავლობაში ისტორიკოსებმა დაიწყეს მისი მიღწევების გადაფასება და აღიარეს დელია, როგორც ერთ-ერთი ყველაზე ადრეული ქალი მკვლევარი, რომელმაც ძირძველი აფრიკული კულტურები დააფიქსირა.
