როანოკის კოლონიის გაუჩინარება
1587 წელს ბრიტანელმა მკვლევარმა, ჯონ უაითმა დააარსა დასახლება როანოკის კუნძულზე, თანამედროვე ჩრდილოეთ კაროლინის სანაპიროსთან. ქალების და ბავშვების ჩათვლით, დასახლება 115 ადამიანისგან შედგებოდა და ეს ჩრდილოეთ ამერიკაში მუდმივი ბრიტანული კოლონიის შექმნის ერთ-ერთ პირველი მცდელობა გახლდათ. დაარსებიდან ცოტა ხნის შემდეგ უაითი ინგლისში გაემგზავრა დამატებითი მარაგების წამოსაღებად, მაგრამ ესპანეთთან ომისა და რესურსების სიმცირის გამო, მისი დაბრუნება სამი წლით გადაიდო.
1590 წელს, როდესაც უაითი როანოკზე დაბრუნდა, მან აღმოაჩინა, რომ მთელი დასახლება გაუჩინარდა. არ ჩანდა დაპირისპირების თვალსაჩინო კვალი, ერთადერთი მინიშნება ხეზე ამოკაწრული სიტყვა იყო — „CROATOAN“. უაითი თვლიდა, რომ ეს მინიშნება კუნძულ კროატონზე მიუთითებდა, სადაც მეგობრული ინდიელი ტომები ცხოვრობდნენ, მაგრამ სამძებრო ექსპედიციის შემდეგ მოსახლეობის კვალი მაინც არსად ჩანდა.
მას შემდეგ როანოკის კოლონიის ბედი ამერიკის ისტორიის ერთ-ერთი ყველაზე დიდი საიდუმლო გახდა. არსებობს მრავალი თეორია იმის შესახებ, თუ რა მოუვიდა დასახლებას. ზოგიერთი თვლის, რომ ის მკვიდრ ტომებს შეუერთდა, სხვები კი მიიჩნევენ, რომ ახალმოსახლეები მტერმა გაანადგურა ან შიმშილით დაიხოცნენ. თუმცა, დღემდე არ არსებობს მტკიცებულება, რომელიც საბოლოოდ განმარტავდა, თუ სად გაქრა დასახლება.
როანოკის დასახლება „დაკარგული კოლონიის“ სახელით გახდა ცნობილი და იქცა როგორც პირველი კოლონიალური ძალების სისუსტის სიმბოლოდ, ისე უცნობ მიწაზე ცხოვრების არაპროგნოზირებადობის სახედ. როანოკის ისტორიამ მრავალი მკვლევარი და მწერალი შთააგონა, თუმცა საიდუმლო ჯერ კიდევ ამოუხსნელია.