როზა პარკსი და „ავტობუსის ბოიკოტი“ – შემთხვევა, რომელმაც ფერადკანიანების უფლებებისთვის ბრძოლაში გადამწყვეტი როლი შეასრულა
1955 წლის 1-ელი დეკემბრის გრილ საღამოს, მონტგომერიში, ალაბამაში 42 წლის მკერავი, სახელად როზა პარკსი, ხანგრძლივი სამუშაო დღის შემდეგ ქალაქის ავტობუსში ავიდა. ავტობუსი გადაჭედილი იყო. ჩვეულებისამებრ, ადგილებს სხვადასხვა „განყოფილებაში“ ფერადკანიანი და თეთრკანიანი მგზავრები ავსებდნენ. როზამ იპოვა ადგილი „ფერად განყოფილებაში“ და დაჯდა.
როზა პარკსისთვის უცხო არ იყო სეგრეგაციის მკაცრი რეალობა. ის დაიბადა 1913 წლის 4 თებერვალს, ტუსკეგეში, ალაბამას შტატში და გაიზარდა სამყაროში, სადაც კანის ფერი განსაზღვრავდა განათლების ხარისხს; ადგილებს, რომელთა მონახულება შეგეძლო და ავტობუსში ადგილსაც კი. მისმა ბებიამ და ბაბუამ, ყოფილმა მონებმა, გოგონას ჩაუნერგეს ღირსების ძლიერი გრძნობა და რწმენა, რომ ის ისეთივე ღირსეული იყო, როგორიც — სხვა, მიუხედავად იმისა, თუ როგორ თვლიდა საზოგადოება.
იმ საბედისწერო საღამოს ავტობუსი სწრაფად გაივსო და მძღოლმა ფეხზე მდგომი თეთრკანიანი მგზავრები შენიშნა. მან უბრძანა როზას და სამ სხვა ფერადკანიან მგზავრს, გაეთავისუფლებინათ ადგილები. დანარჩენები მძღოლს დამორჩილდნენ, მაგრამ როზა ისევ აგრძელებდა ჯდომას. მძღოლმა კვლავ მოსთხოვა ადგომა, მაგრამ როზამ მშვიდი ხმით თქვა უარი.
„მე ემეტ ტილზე ვფიქრობდი. უკან, უბრალოდ, ვერ დავიხევდი. “ – იხსენებდა ის მოგვიანებით. როზა გულისხმობდა 14 წლის ფერადკანიან ბიჭს, რომელიც სასტიკად მოკლეს მისისიპში რამდენიმე თვით ადრე.
ამრიგად, მისი უარი არ იყო ფიზიკური დაღლილობით გამოწვეული. ეს გახლდათ მორალური და ემოციური პროტესტი მთელი ცხოვრებისა და საზოგადოების წინააღმდეგ, რომელიც ფერადკანიანი ადამიანების უფლებებს ზღუდავდა და მათ საშინლად ექცეოდა. შესაბამისად, არც ეს წინააღმდეგობა იყო მხოლოდ წინააღმდეგობა და ამით, როზა ფერადკანიანები უფლებებს იცავდა.
ავტობუსის მძღოლმა პოლიცია გამოიძახა, როზა პარკსი კი, ქალაქის სეგრეგაციის კანონების დარღვევისთვის დააკავეს.
მისი დაკავების შესახებ ცნობები სწრაფად გავრცელდა აფროამერიკულ საზოგადოებაში. ადგილობრივი NAACP-ის (ფერადკანიანთა წინსვლის ეროვნული ასოციაცია) ლიდერებმა, სადაც როზა მდივნად მუშაობდა, გადაწყვიტეს, რომ პოზიციის დაცვის დრო დადგა. მათ მოაწყვეს ერთდღიანი „ავტობუსის ბოიკოტი“ 1955 წლის 5 დეკემბერს, როზას სასამართლო პროცესის დღეს. აქტივობა არაჩვეულებრივი გამოდგა. 1-დღიანი პროტესტი 381 დღის განმავლობაში გაგრძელდა. ფერადკანიანი კაცები, ქალები და ბავშვები ფეხით მიდიოდნენ სამსახურამდე თუ სკოლამდე, მოძრაობდნენ მანქანებით ან ტაქსით, რომელსაც ფერადკანიანი მძღოლები მართავდნენ, რათა ქალაქის ავტობუსებით არ ესარგებლათ.
ბოიკოტი უფრო მეტი აღმოჩნდა, ვიდრე, უბრალოდ, პროტესტი – ეს ერთიანობისა და გამძლეობის განაცხადი იყო. პროტესტმა ფერადკანიანთა საზოგადოების ყველა ფენის წარმომადგენელი გააერთიანა, მათ შორის, ახალგაზრდა პასტორი მარტინ ლუთერ კინგი უმცროსი, რომელიც სამოქალაქო უფლებების მოძრაობის ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი ლიდერი გახდა.
როზა პარკსის დაუმორჩილებლობის აქტი სამართლიანობისა და თანასწორობისთვის ბრძოლის სიმბოლოდ იქცა. ქალმა გაუძლო არაერთ გაჭირვებას, მათ შორის, სამსახურის დაკარგვას და მუდმივ მუქარას, მაგრამ ურყევი დარჩა. 1956 წელს აშშ-ის უზენაესმა სასამართლომ დაადგინა, რომ ავტობუსების სეგრეგაცია არაკონსტიტუციური იყო, რაც მნიშვნელოვანი გამარჯვება გახლდათ სამოქალაქო უფლებების მოძრაობისთვის.
როზა პარკსი იმ დღეს ავტობუსში არ აპირებდა, გმირი გამხდარიყო. ის, უბრალოდ, იყო ქალი, რომელსაც სურდა, ისეთივე პატივისცემითა და ღირსებით მოპყრობოდნენ, როგორც — სხვას. მისმა გამბედაობამ წარმოშვა მოძრაობა, რომელმაც შემდგომ ისტორიის მსვლელობა შეცვალა.
მომდევნო წლებში როზა პარკსი განაგრძობდა სამოქალაქო უფლებების დაცვას, მაგრამ ის ყოველთვის თავმდაბლურად უყურებდა მოძრაობაში თავის როლს. იგი საკუთარ თავს ხედავდა, როგორც დიდი ბრძოლის მხოლოდ ერთ ნაწილს; ბრძოლის, რომელიც გამბედაობასა და მონდომებას მოითხოვდა.
როზა პარკსი გარდაიცვალა 2005 წლის 24 ოქტომბერს, 92 წლის ასაკში.
კომენტარები
