2022 წლის 1-ელი თებერვლიდან თბილისის საზოგადოებრივ ტრანსპორტში სააბონემენტო სისტემა ამოქმედდება. როგორც დედაქალაქის მერმა, კახა კალაძემ დააანონსა, აბონემენტების გაყიდვა 5 იანვრიდან დაიწყება. აბონემენტები, ვადების მიხედვით, შვიდნაირი იქნება და მათი ფასებიც, შესაბამისად, განსხვავებული:
- 90-წუთიანი ბარათი – 1 ლარი;
- 1-დღიანი ბარათი – 3 ლარი;
- 1-კვირიანი ბარათი – 20 ლარი;
- 1-თვიანი ბარათი – 40 ლარი;
- 3-თვიანი ბარათი – 100 ლარი;
- 6-თვიანი ბარათი – 150 ლარი;
- 1-წლიანი ბარათი – 250 ლარი.
აღსანიშნავია, რომ სააბონემენტო სისტემაში გაერთიანდება ყველა საზოგადოებრივი ტრანსპორტი, მათ შორის, ახალი მიკროავტობუსები. რაც შეეხება ყვითელ მიკროავტობუსებს, ისინი, თბილისის მერის განცხადებით, ახალი სისტემის შემოღების შემდეგ, საერთოდ აღარ ივლიან.
კალაძის განმარტებით, აბონემენტების შეძენა „საქართველოს ბანკის“ ფილიალებში და მეტროსადგურებში იქნება შესაძლებელი. სხვა დეტალები, ჯერჯერობით, ქალაქის მთავრობას არ გაუჟღერებია.
ამ სატრანსპორტო სიახლემ საზოგადოების დამოკიდებულება ორ ნაწილად გაყო: ზოგი ახალ სისტემას დადებითად აფასებს, ზოგიც კი ამბობს, რომ მგზავრების დიდ ნაწილს მგზავრობის საფასური გაეზრდება.
როგორია სხვა ქალაქების გამოცდილება, რისი მიხედვით დგინდება ტარიფები, რა არის მერიის მიერ შემოთავაზებული მოდელის დადებითი და უარყოფითი მხარეები, იყო თუ არა მოსალოდნელი მგზავრობის ტარიფის ცვლილება და როგორ აფასებენ ექსპერტები ახალ სააბონემენტო სისტემას?
„კვირა“ დარგის სპეციალისტების მოსაზრებებს წარმოგიდგენთ:
-პირველ რიგში, მინდა აღვნიშნო, რომ ასეთი საბარათე სისტემის სხვადასხვა მოდელი არსებობს. არსებობს ისეთი მოდელიც, როდესაც ადამიანი საზოგადოებრივ ტრანსპორტში იმდენს იხდის, რა მანძილსაც გადის – ეს კონკრეტული მოდელი ბევრ ქვეყანაში მოქმედებს, თუმცა ჩვენი მოსახლეობის ეკონომიკური მდგომარეობიდან გამომდინარე, ამას არ ვემხრობი. ის მოდელი კი, რომელიც მერიამ შემოგვთავაზა, მისაღებია.
არის მგზავრების კატეგორია, ვინც ყველა ტიპის ტრანსპორტს იყენებდა, მათ შორის, ყვითელ 80-თეთრიან მიკროავტობუსებს. ამ მგზავრებისთვის ახალი აბონემენტები მგზავრობას გააიაფებს. 4 წლის წინ დათვალეს, რომ თბილისში, საშუალოდ, 1 მგზავრი თვეში 80-90-ჯერ გადაადგილდება. გამოდის, რომ 40-45 ლარს ხარჯავენ. ახალი აბონემენტების პირობებში, 1-თვიანი ულიმიტო პაკეტი 40 ლარი ჯდება. თანაც, ადამიანები მხოლოდ სამსახურში გადასაადგილებლად ხომ არ იყენებენ ტრანსპორტს?!
ზოგადად, საზოგადოებრივ ტრანსპორტს ორი ტიპის ხარჯები უკავშირდება: ოპერირებისა და კაპიტალური ინვესტიციების (ახალი სატრანსპორტო საშუალებების შესყიდვის და ა.შ.). სახელმწიფოს მხრიდან საზოგადოებრივი ტრანსპორტის მოხმარების ხარჯის სუბსიდირება ყველგან ხდება, თუმცა ყოველთვის 50%-ის ფარგლებში. ჩვენთან ეს რიცხვი გაცილებით მაღალია.
თუ გვინდა, კარგი საზოგადოებრივი ტრანსპორტი გვქონდეს, ძალიან დაბალი ფასის პირობებში, ეს არ მოხერხდება – სისტემა ვერ განახლდება და ოპერირება ვერ იქნება კარგი. ამიტომ, არჩევანი უნდა გავაკეთოთ. ვხედავთ, რომ სისტემა ახლდება და ახალი ავტობუსები შემოდის. ეს რომ არ ხდებოდეს, აბონემენტების სისტემას მხარს არ დავუჭერდი. ასევე, არ დავუჭერდი იმ შემთხვევაში, სოციალური შეღავათები რომ იხსნებოდეს. მნიშვნელოვანი და ცალსახად კარგია, რომ ამ ადამიანებისთვის მგზავრობის საფასურზე შეღავათები კვლავ ძალაში დარჩება.
-ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ ჩვენს ქალაქში ბოლო 4 წლის განმავლობაში ტარდება მიზანმიმართული სატრანსპორტო პოლიტიკა და ვიცით, რომ მისი მთავარი მიზანია, გახდეს პრიორიტეტული საზოგადოებრივი ტრანსპორტი და შემცირდეს კერძო ავტომობილების ყოველდღიური მოხმარება. ეს არის ევროპული ხედვა და პოლიტიკა, რომელიც სააბონემენტო სისტემას ითხოვს.
რაც შეეხება თავად ტარიფებს, ცალსახა შეფასება რთულია, რადგან მომხმარებელთა ერთ კატეგორიას – ვინც ხშირად იყენებს საზოგადოებრივ ტრანსპორტს – მგზავრობა უიაფდება, ხოლო მათ, ვინც ერთჯერადად სარგებლობდა ავტობუსით – მაგალითად, დილით და საღამოს – უძვირდება. თუმცა, რეალურად, ეს ადამიანები სხვა დროსაც ხომ სარგებლობენ ტრანსპორტით?! მაგალითად, შაბათ-კვირას, სამსახურის დროს შესვენებისას და ა.შ. ასე რომ, ცალსახადაც ვერ ვიტყვით, თითქოს, თვის განმავლობაში ადრე მხოლოდ 20 ლარს ხარჯავდნენ და ახლა გაუორმაგდებათ.
საბოლოოდ, ზოგს უიაფდება, ზოგს მცირედით უძვირდება, თუმცა ასევე გასათვალისწინებელია ის ადამიანები, რომელთაც არ აქვთ საშუალება, ერთიანად იყიდონ აბონემენტი. საბოლოო ჯამში, ეს ცვლილება პოზიტიურია. მართალია, გაძვირება არასდროსაა სასიამოვნო, მაგრამ უნდა შევხედოთ, რა ტიპის მომსახურებას ვიღებთ სანაცვლოდ. თუ ყვითელ ავტობუსებში ვიხდიდით 50 თეთრს, ახლა მოდერნიზებული, ჩანაცვლებული, უმაღლესი სტანდარტების ავტობუსებია და ტარიფის ცვლილებაც გონივრული და მოსალოდნელია. თუ ვთანხმდებით, რომ უფრო კომფორტული მომსახურება გვინდა, ამას გარკვეული თანხაც სჭირდება. თუმცა, სამართლიანობა მოითხოვს აღინიშნოს, რომ ეს კომფორტი ჯერჯერობით სრულად არ არის ხელმიწავდომი და მხოლოდ ზოგიერთ ქუჩასა და სატრანსპორტო დერეფანში იგრძნობა. ამისათვის, სატრანსპორტო რეფორმის დასრულებაა საჭირო.
რაც შეეხება უშუალოდ შეძენის საკითხს, გარდა მეტროსა და „საქართველოს ბანკისა“, როგორც მერმა განაცხადა, ჩემი აზრით, აუცილებელია, აბონემენტის ონლაინ შეძენის საშუალებაც გვქონდეს. საზოგადოების დიდ ნაწილს ასე უფრო მოუხერხდება. ამიტომაც, თუ გაქვს პრეტენზია, რომ თანამედროვე სისტემას ქმნი, მაშინ ეს საკითხი უნდა გაითვალისწინო.
-მსგავსი სისტემის შემოღება ნამდვილად სწორი ხედვაა როგორც ადგილობრივი მგზავრებისთვის, ასევე ტურისტებისთვის. შეიძენ იმდენდღიან ბარათს, რამდენი ხანიც გჭირდება და შესაბამის თანხას გადაიხდი. სტრუქტურული ნაწილი ნამდვილად მისაღები და კარგია. რაც შეეხება მეორე ნაწილს – საფასურს – რამაც დიდი ვნებათა ღელვა გამოიწვია, 90-წუთიანი აბონემენტის შემთხვევაში, ფასი გაორმაგდა. ეს ასეა და სამწუხარო ფაქტია, თუმცა ჩემთვის მოულოდნელი არ იყო. არასამთავრობო ორგანიზაციები გასულ წელსაც ვსაუბრობდით, რომ ეს მოსალოდნელი იყო.
ქვეყანაში სოციალურ-ეკონომიკური კრიზისია, რისი ერთ-ერთი გამომწვევი მიზეზიც ლარის გაუფასურებაა. მოდი, გადავხედოთ 3-4 წლის წინ რა ღირდა საწვავი, ავტონაწილები და ის სერვისები, რაც ავტოტრანსპორტის ექსპლუატაციისთვისაა საჭირო. ვნახავთ, რომ ყველა ამ მიმართულებით, ფასები 30-40%-ით გაძვირდა. ამას თან ერთვის ის, რომ ამ პერიოდში გაძვირდა საქალაქთაშორისო ტრანსპორტი, დისტრიბუცია, ტვირთების გადაზიდვა და ყველაფერი, რაც ავტოტრანსპორტთან იყო დაკავშირებული. ერთადერთი, რაც არ გაძვირდა, საზოგადოებრივი ტრანსპორტია, რომელიც, პირდაპირ ვთქვათ, რომ მერიას დღემდე კბილებით ეჭირა.
კიდევ ერთი საკითხია, რომელზეც მინდა, ყურადღება გავამახვილო. როდესაც საწვავის ფასი იზრდებოდა, გამოხატა ამაზე საზოგადოებამ სერიოზული პროტესტი?! რეალურად, სერიოზული პროტესტი არ გვინახავს. ავტონაწილების გაძვირებაზე იყო პროტესტი?! ლარის გაუფასურება საზოგადოებამ სერიოზულად გააპროტესტა?! თუ ამ ყველაფერს არ აპროტესტებ – რისგანაც შედგება საბოლოოდ გაძვირებული ცხოვრება – მაინც და მაინც საზოგადოებრივ ტრანსპორტზე პროტესტი, გარკვეულწილად, საფუძველსაა მოკლებული. მთავარ პრობლემას მე ჩვენი საზოგადოების არათანმიმდევრულობაში ვხედავ.
კიდევ ერთ ფაქტორია. ჩვენი ქვეყნის უმრავლესობა ცხოვრობს გზავნილებით, რომლებიც უცხოურ, უფრო სტაბილურ ვალუტაშია. საზოგადოება ამაზე ხმას არ იღებს, რადგან ფიქრობს, რომ მაღალი კურსის გამო, უფრო მეტი ლარი გამოსდით. რაოდენობრივად, ასეა, თუმცა, სინამდვილეში, გაუფასურებული ლარი მოგდის და უფრო მეტიც გეხარჯება. ასე რომ, ეს ის საკითხებია, რომლებიც ძალიან სიღრმისეულად არის საკვლევი. საჭიროა არა საზოგადოებრივი ტრანსპორტის გაძვირების, არამედ იმის წინააღმდეგ ბრძოლა, რამაც ეს გამოიწვია. შეუძლებელია, დოლარი, პირობითად, 5 ლარი ღირდეს და საზოგადოებრივი ტრანსპორტით მგზავრობა – 20 თეთრი, პური – 60 თეთრი და ა.შ. ფაქტი ცუდი და არასასიამოვნოა, მაგრამ ჩემი აზრით, სხვა გასავალი არ არის. მაშინ მთელი თანხა ისევ ბიუჯეტიდან უნდა სუბსიდირდეს. რაც მეტად გაუფასურდება ლარი, მეტად გაძვირდება საწვავი, ავტონაწილები და ავტომომსახურება, უფრო ძვირი დაჯდება საზოგადოებრივი ტრანსპორტის მომსახურება და კიდევ უფრო მეტის დახარჯვა მოგვიწევს ბიუჯეტიდან, რაც, ცხადია, ისევ ჩვენი ფულია.
ჩემი აზრით, რაც შეიძლება სწრაფად უნდა მოხდეს თანხების მობილიზება იმისათვის, რომ საზოგადოებრივი ტრანსპორტი უფრო მეტად განვითარდეს. არსებული დონე არ არის ჩვენი მოთხოვნის შესაბამისი. მაგალითად, მეტროს ბოლო გაჩერებები ადრე ქალაქის ბოლოში იყო, ახლა, პრაქტიკულად, ქალაქის ცენტრშია, რადგან ქალაქის გეოგრაფიული ზომები გაიზარდა. ამიტომ, უნდა დავიწყოთ ფიქრი, რომ მეტროს ბოლო გაჩერებები ტრამვაის ქსელით გაგრძელდეს. მაგალითად, დიდი დიღომი ქალაქს, ფაქტობრივად, მოწყვეტილია. გვაქვს თუ არა ამის თანხები? – დიახ. სახელმწიფო ბალანსზე არსებული ავტოპარკის შეძენა და შენახვა სამინისტროებისა და სხვა უწყებებისთვის, ყოველწლიურად, ნახევარ მილიარდ ლარზე მეტი გვიჯდება. თუ ამ ხარჯს მოვიშორებთ და თანამდებობის პირები გადაწყვეტენ, იმგზავრონ საზოგადოებრივი ტრანსპორტით, ჩვენ აღარ დავაფინანსებთ მათ ხარჯებს. ამ თანხით კი, მერწმუნეთ, პირველივე წელს შევძლებთ ტრამვაის ერთი ქსელის მოწყობას.