Freedom House – ისევ ხმაურის საგანი
Freedom House-ის ბოლო ანგარიში კრიტიკული იყო და გამოხმაურებაც კრიტიკული ჰქონდა. საერთაშორისო ორგანიზაციის მიერ გაკეთებული შეფასებები ხან ხელისუფლებისთვის იყო სადავო და ხან – ექსპერტებისთვის.
თუმცა, ბრიგადის გენერლის ამირან სალუქვაძის ყურადღება აზერბაიჯანელი ჟურნალისტის აფგან მუხთარლის გატაცების ფაქტმა მიიქცია. გენერლის განმარტებით, Freedom House-ის მიერ ამ ფაქტის კონტექსტში საქართველოს ხელისუფლების დადანაშაულება არასწორია: „მე, როგორც მოქალაქეს, მიმაჩნია, რომ სახელმწიფოს დადანაშაულება იურიდიული საფუძვლის გარეშე მიუღებელია“. „პრაიმტაიმთან“ საუბარში მან სხვა მსგავსი შემთხვევები და ამ შემთხვევებზე იგივე ორგანიზაციის რეაქცია გაიხსენა. ასევე, ისაუბრა იმ კითხვებსა და ეჭვებზე, რაც მას მუხთარლის საქმესთან დაკავშირებით გაუჩნდა.
გთავაზობთ მის მოსაზრებას და ინტერვიუს ამ საკითხზე:
ამა წლის 30 მარტს, საფრანგეთის ქალაქ ტულუზაში, აზერბაიჯანელი ჟურნალისტი მეუღლესთან ერთად ჩაცხრილეს, 8 ტყვია ესროლეს. ჟურნალისტი, რაჰიმ ნამაზოვი, მძიმედ დაიჭრა, ხოლო მისი მეუღლე საავადმყოფოში გარდაიცვალა. აზერბაიჯანელი ჟურნალისტი პოლიტიკური დევნის გამო საფრანგეთში გადასახლდა და 2010 წლიდან პოლიტიკური თავშესაფრის სტატუსით ტულუზაში ცხოვრობს.
ეს ფაქტი სააგენტოებმა მოკლედ გააშუქეს, თუმცა ფართო მსჯელობის საგნად არ ქცეულა. საინტერესოა, რა ხდება თვით საფრანგეთში, რას საუბრობენ უფლებადამცველი ორგანიზაციები, ხომ არ აბრალებენ აზერბაიჯანის ხელისუფლებასთან გარიგებას და დაკვეთის შესრულებას?
ავხსნი, რატომ გავამახვილე ყურადღება ამ შემთხვევაზე. აზერბაიჯანელ ჟურნალისტთან დაკავშირებით ჩვენთანაც მოხდა შემთხვევა (თუმცა არა ასეთი მძიმე, სროლით, მკვლელობით), რომელიც ამ ბოლოს რამდენიმე საერთაშორისო ორგანიზაციის, მათ შორის Amnesty International-ის, შემდეგ Freedom House-ს ანგარიშში მოხვდა.
თუ Amnesty International-ის ანგარიშში აფგან მუხთარლის საქმე, უბრალოდ, ფაქტის სახითაა აღწერილი, რომ გაუჩინარდა და ბაქოში აღმოჩნდა, Freedom House პირდაპირ ადანაშაულებს საქართველოს, რომ „უკანონოდ დააკავეს და გადასცეს აზერბაიჯანს“.
ეს პირდაპირი ბრალდებაა და არ მგონია, ამისთვის იურიდიული საფუძველი არსებობდეს.
მესმის, როცა ჩვენ, საექსპერტო საზოგადოების, მედიის, არასამთავრობო ორგანიზაციების წარმომადგენლები ვაკრიტიკებთ ხელისუფლებას ან შესაბამის სტრუქტურებს. მაგრამ ასეთ ავტორიტეტულ ორგანიზაციას, უფრო მაღალი სტანდარტი მოეთხოვება.
უამრავი კითხვა დაისვა გატაცების ფაქტთან და მის დეტალებთან დაკავშირებით და ამ კითხვებს აქვს არსებობის უფლება. თუმცა, სხვა კითხვებიც არსებობს და ობიექტურობისთვის მათი განხილვაც უნდა მომხდარიყო.
მაგალითად, ვერ ვიხსენებ, რომ ისაუბრეს ასეთ დეტალზე. რა ენაზე ეწერათ გამტაცებლებს ზურგზე „კრიმინალური პოლიცია“, ქართულად თუ ინგლისურად? თუ ქართულად ეწერა, საინტერესოა, კითხულობს თუ არა ქართულად აფგან მუხთარლი?
ასევე საინტერესოა, თუ მივარდნენ, სტაცეს ხელი, ჩასვეს მანქანაში, თავზე ტომარა ჩამოაფარეს, როდის, რა მომენტში დაინახა, რა ეწერათ გამტაცებლებს ზურგზე?
დავუშვათ და მართლა ჰქონოდათ წარწერა „კრიმინალური პოლიცია“. ГРУ რომ დაეწერათ ან FBI, რუსებს ან ამერიკელებს დაადანაშაულებდნენ? ან როდის იყო ფარულ ოპერაციებს უნიფორმაში ატარებდნენ?
თუ მართლა დაინახა, რა ეწერათ ზურგზე და დავუშვათ, მართლაც კრიმინალური პოლიციის უნიფორმა ეცვათ, არ გებადებათ ეჭვი, რომ შეგნებულად არის ინსცენირებული, რათა ეჭვი საქართველოს სახელმწიფოზე გადმოეტანათ?
თუ საქართველოს სახელმწიფომ ჩაატარა ეს ოპერაცია და ვფიქრობთ, რომ ვერ დაგეგმეს უფრო კარგად, რატომ ჩაატარებინებდნენ კრიმინალურ პოლიციას და არა სხვა სტრუქტურას?
ამ თემას, გარდა რამდენიმე ინტერვიუსა, საერთოდ არ შევხებივარ. საკმაოდ აქტიურობდა და აქტიურობენ დღემდე როგორც ოპოზიციური პარტიები, ისე არასამთავრობო სექტორი. მაგრამ, როცა ქვეყნის პრესტიჟს ეხება საქმე, როცა სახელმწიფო ზიანდება საერთაშორისო არენაზე, თემა სცდება შიდაპოლიტიკურ დღის წესრიგს და ყველას გვეხება.
კიდევ ვიმეორებ. არსებობს კითხვების დასმის ან ფაქტის ფაქტად დაფიქსირების უფლება. ასევე, მესმის ოპოზიციური ძალების ან ჩვენი, ანუ მესამე სექტორის მხრიდან კითხვების დასმა. მაგრამ საერთაშორისო ორგანიზაციის მხრიდან სახელმწიფოს დადანაშაულება სათანადო დასაბუთების გარეშე კატეგორიულად მიუღებელია.
ჩემთვის სულაც არაა სასიამოვნო ფაქტი (უფრო მწვავე შეფასებაც შეიძლება), თუ ეს ოპერაცია აზერბაიჯანის სპეცსამსახურებმა ჩაატარეს. მაგრამ იგივე ორგანიზაცია რატომ არ აღნიშნავს, რომ ამ ფაქტს ორი მაღალჩინოსნის, კონტრდაზვერვისა და საზღვრის დაცვის დეპარტამენტების უფროსების კარიერა შეეწირა?
Freedom House-ს ჰქონდა შეხება მსგავს ფაქტებთან აზერბაიჯანელ ჟურნალისტებთან დაკავშირებით. მაგალითად, უკრაინაში ფიკრატ გუსეინოვის ექსტრადიციის საკითხი Freedom House-ს, ასევე, ადამიანის უფლებათა ჰელსინკის კავშირის უკრაინული ორგანიზაციის ჩარევის შემდეგ უარყოფითად გადაწყდა.
რამდენიმე წლის წინ გერმანიაში დევნილობაში მცხოვრები აზერბაიჯანელი ჟურნალისტი ემინ ვილი, რომელიც „MaydanTV“-ს მთავარი რედაქტორია, აცხადებდა აზერბაიჯანის ხელისუფლების მხრიდან დევნის შესახებ. ამისთვის პრეტენზია გერმანიის ფედერალური ან ადგილობრივი ხელისუფლების მიმართ არავის წაუყენებია, რადგან დევნა სწორედ მის ტერიტორიაზე ხდებოდა.
იგივე გერმანიაში ვიეტნამის ხელისუფლებამ ვიეტნამელი პოლიტიკოსი და ბიზნესმენი ტჰან ჟუან თანჰი მოიტაცა და ვიეტნამში ჩაიყვანა. ეს ასევე შემაშფოთებელი ფაქტი ბერლინში, ერთ-ერთ სკვერში, შარშან 23 ივლისს, დილით, მზისით მოხდა. ბიზნესმენი ვიეტნამის საგარეო ვაჭრობის თანამშრომელ ქალთან ერთად იმყოფებოდა, როცა შეიარაღებულმა პირებმა გაიტაცეს.
ეტყობა, არ იცოდა, რომ საგარეო ვაჭრობა ვიეტნამის სპეცსამსახურების კონტროლს ქვეშაა, როგორც სსრკ-ში იყო.
მოკლედ, ამ ფაქტმა საკმაოდ დაძაბა ვიეტნამ-გერმანიის ურთიერთობები. თუმცა, შეიძლება გერმანიის ხელისუფლებას დავაბრალოთ და დიპლომატიური ალიაქოთი სპექტაკლად მოვნათლოთ?! რა თქმა უნდა, ასე არ უნდა მოვიქცეთ არც გერმანიასთან, არც საქართველოსთან მიმართებაში.
ფაქტია, რომ ევროპის შუაგულიდან, ევროკავშირისა და ნატოს ლიდერი და ძლიერი სპეცსამსახურების მქონე სახელმწიფოდან, რომელსაც ვიეტნამთან ღობეყორიანი საზღვარი არ გააჩნია, პირი გაიტაცეს, ულტრათანამედროვე აეროპორტის ულტრათანამედროვე უსაფრთხოების სისტემა გააცურეს და ვიეტნამში ამოაყოფინეს თავი. აღნიშნულ პირს მოგვიანებით სამუდამო პატიმრობა მიესაჯა.
ისტორიას სპეცსამსახურების მიერ მოქალაქეთა გატაცების სხვა უამრავი ფაქტი ახსოვს. აი, რამდენიმე მათგანი.
2014 წელს რუსეთის სპეცსამსახურებმა უკრაინული ბატალიონ „დნეპრის“ მებრძოლი სერგეი ლიტვინოვი გაიტაცეს. ოფიციალური მოსკოვის ინფორმაციით, უკრაინელმა თავისი სურვილით გადალახა რუსეთ-უკრაინის საზღვარი.
ასევე, 2014 წელს რუსეთის „ფსბ“-მ ესტონეთის დაზვერვის ოფიცერი ხაფანგში შეიტყუა და გაიტაცა. როგორ გადალახეს ნატოს წევრი ესტონეთის საზღვარი რუსეთთან, ტყე-ტყე თუ სხვაგვარად, უცნობია.
2016 წელს, რუსეთი ბრალს სდებდა უკრაინას, რომ უკანასკნელმა უკვე ანექსირებული ყირიმიდან ორი რუსი სამხედრო მოსამსახურე გაიტაცა და უკრაინის კონტროლირებად ტერიტორიაზე გადაიყვანა.
2014 წელს აშშ-ს სპეცსამსახურებმა მალდივებზე რუსი დეპუტატის შვილი რომან სელეზნიოვი ჰაკერობის გამო დააკავეს და გუამის ციხეში გადაიყვანეს.
70-80-იან წლებში, სხვადასხვა მონაცემებით, ჩრდილოეთ კორეამ იაპონიის რამდენიმე ათეული მოქალაქე გაიტაცა.
ღია წყაროებში მოიპოვება თურქეთის ვიცე-პრემიერ ბექირ ბოზდაგის სატელევიზიო განცხადება, რომ თურქეთის სპეცსამსახურებმა 18 ქვეყნიდან გიულენის მოძრაობის სავარაუდო 80 წევრი ჩამოიყვანეს.
ასეთია მსოფლიოში მომხდარი სხვა ქვეყნებიდან სპეცსამსახურების მიერ პოლიტიკური ნიშნით ადამიანთა გატაცების ფაქტების მცირე ჩამონათვალი. ამიტომ ნურავის უკვირს, რომ საქართველოში მოხდა იგივე. ვიმეორებ, სრული უფლება გვაქვს საზოგადოების წარმომადგენლებს, დავსვათ კითხვები, მოვითხოვოთ პასუხები, მაგრამ საერთაშორისო ორგანიზაციების მხრიდან გამოძიების გარეშე სახელმწიფოს დადანაშაულება არ მიმაჩნია კორექტულად.
„პრაიმტაიმი“: თქვენ სხვა ინციდენტები გაიხსენეთ, ამ პარალელებით რისი ხაზგასმა გსურთ?
– ამით მხოლოდ იმის თქმა მინდა, რომ, თუ გერმანიაში განახორციელეს მსგავსი რამ, საქართველოში რა პრობლემა იყო?
მაგრამ აქ მთავარი სხვა რამეა: შეფასებები მუხთალის გატაცებასთან დაკავშირებით საქართველოში, ასევე, მის ფარგლებს გარეთ შესაძლოა, იყოს სხვადასხვა. ყველას შეუძლია ჰქონდეს საკუთარი პოზიცია: ზოგი მიკერძოებულია, ზოგი მიუკერძოებელი. პოლიტიკური ოპონენტები შეიძლება მიკერძოებულები იყვნენ და გასაგებია – ეს შიდაპოლიტიკური ცხოვრებაა.
მე არ მომეწონა, რომ საკმაოდ ავტორიტეტული ორგანიზაცია პირდაპირ ბრალს სდებს სახელმწიფოს და ამის იურიდიული საფუძველი არ არსებობს. ამ სახელმწიფოს მოქალაქე ვარ და საწყენია, როცა შენი ქვეყნის მთავრობას ასეთ ბრალდებას უყენებენ. ანალოგიური ანგარიში გამოაქვეყნა Amnesty International-მა, მაგრამ იქ უბრალოდ ფაქტია დაფიქსირებული. ამასთან დაკავშირებით არა მაქვს რაიმე პრეტენზია – ფაქტი მოხდა და ამას ვერსად გაექცევი.
მაგრამ ბრალდებისთვის ძიების მასალები უნდა იყოს, კონკრეტული მტკიცებულებები უნდა არსებობდეს, რომ კონკრეტული მხარე დაადანაშაულო. ამ მხარეებში იგულისხმება აზერბაიჯანი ან საქართველო, უცხოპლანეტელები არ წაიყვანდნენ მას ხომ. ან აზერბაიჯანის სპეცსამსახურებმა გაიტაცეს ის ან ქართულმა მხარემ გადასცა. საქართველოს ხელისუფლება მკაფიოდ უარყოფს ამ ფაქტთან რაიმე კავშირს, ოფიციალური ბაქო ჩუმად არის. ისინი, რა თქმა უნდა, არ დაადასტურებენ, რომ სპეცოპერაცია მათი ჩატარებულია. მე არ ვიცი, რა მოხდა, ვერც ერთს დავადებდი ხელს და ვერც მეორეს. და როგორც მე არა მაქვს მამტკიცებელი საბუთები, ისე არა აქვს Freedom House-საც. მათ კი მკაფიოდ უწერიათ, რომ საქართველოს ხელისუფლებამ უკანონოდ დააკავა და გადასცა.
მიმაჩნია, რომ, როცა ისეთი დიდი ავტორიტეტის მქონე საერთაშორისო ორგანიზაცია, როგორიც Freedom House-ია, უსაფუძვლოდ, ცალმხრივად ადანაშაულებს რომელიმე მხარეს, ამ შემთხვევაში საქართველოს, არასწორია. ფაქტი უნდა მოეყვანა, რა თქმა უნდა. საერთაშორისო სამართლის სპეციალისტი არა ვარ, მაგრამ, როგორც მოქალაქე, ვფიქრობ, რომ ასეთი ჩანაწერი მას არ უნდა გაეკეთებინა. ფაქტი დაეფიქსირებინათ და თუ სურდათ პოზიციების დაფიქსირებაც, ეთქვათ, რომ ეს შემთხვევა ტოვებს კითხვებს, გამოეთქვათ ვერსიები ან ვარაუდები. მაგრამ როცა სახელმწიფოს ადანაშაულებ, მე, როგორც ამ სახელმწიფოს მოქალაქე, ვამბობ, რომ ხდება ასეთი ფაქტები მსოფლიოში. გერმანია არ დაუდანაშაულებია Freedom House-ს აზერბაიჯანთან გარიგებაში. ამიტომაც ასეთი პირდაპირი ბრალდებისგან თავი უნდა შეეკავებინათ ან რაღაც მასალებს უნდა დაყრდნობოდნენ. ხელისუფლების ადგილას მე მათ პასუხს მოვთხოვდი და იმის ახსნას, რის საფუძველზე მოხდა საქართველოს დადანაშაულება.
კითხვები, რა თქმა უნდა, მაქვს როგორც ხელისუფლებასთან, ისე ძალოვნებთან. მაგრამ ეს მხოლოდ კითხვებია, მე შეიძლება ეჭვებიც მქონდეს და ვარაუდებიც, მაგრამ Freedom House უსაფუძვლოდ პირდაპირ ბრალს დებს სახელმწიფოს.
– შეიძლება ისინი დაეყრდნენ თვითონ მუხთარლისა და მისი ცოლის განცხადებებს, რომლებმაც პირდაპირ საქართველოს ხელისუფლება დაადანაშაულეს. თქვეს, რომ პირები, რომლებმაც ის გაიტაცეს, ქართულად ლაპარაკობდნენ…
– გასაგებია, მაგრამ ეს ერთი მხარეა და რა თქმა უნდა, ისინი დაადანაშაულებენ, ნებისმიერი მის ადგილას დაადანაშაულებდა. თუმცა, საიდუმლო და ფარულ ოპერაციას უნიფორმებით არ ატარებენ, და არც ქართულად ილაპარაკებდნენ. საერთოდ არანაირ კვალს არ დატოვებდნენ, საერთოდ არ დაილაპარაკებდნენ.
პირდაპირი ბრალდება მხოლოდ დაზარალებულების ჩვენებაზე დაყრდნობით არ შეიძლება, ეს უნდა იყოს გამოძიებული და დადასტურებული. წინააღმდეგ შემთხვევაში გამოდის, რომ ჩვენ სამართალზე უარს ვამბობთ და გამოძიება აღარ ყოფილა საჭირო.
წყარო: გაზეთი “პრაიმტაიმი”